Prijs voor onderzoek naar anti-rookbeleid en gedrag adolescenten

Rokende jongere
Rokende jongere

Jeugdonderzoeker Margreet de Looze van de Universiteit Utrecht heeft op 26 november de Volksbondprijs gewonnen voor beste publicatie 2021 – 2022 op het gebied van verslaving voor haar onderzoek naar het rookgedrag van adolescenten. De Looze onderzocht welke nationale beleidsprogramma’s effectief zijn om roken onder jongeren te verminderen. Opvallend is dat met name beleidsmaatregelen gerelateerd aan sociale normen over roken samenhangen met de recente daling in het percentage jongeren dat rookt.

Strikt anti-rook beleid effectief

Margreet de Looze krijgt de prijs uitgereikt
Prijsuitreiking aan Margreet de Looze

In het onderzoek onderzocht De Looze het effect van verschillende anti-roken maatregelen die nationale overheden kunnen nemen om roken te verminderen. Ze keek hierbij specifiek naar het effect van de zogenaamde MPOWER maatregelen, een pakket maatregelen dat in 2008 door de Wereldgezondheidsorganisatie is aanbevolen aan nationale overheden om het tabaksgebruik terug te dringen. De Looze concludeerde dat met name de invoering van het verbod op roken in openbare ruimten en het verplichten van (visuele) waarschuwingslabels op sigarettendoosjes samenhangen met de daling in roken onder jongeren in de periode 2006-2014. De Looze: “ Wat deze beleidsmaatregelen gemeenschappelijk hebben, dat ze inspelen op de sociale normen rondom roken. Als roken in openbare ruimten bijvoorbeeld verboden is, dan geef je daarmee de boodschap af: ‘ roken doen wij hier niet’. Dat jongeren gevoelig zijn voor juist dit type maatregel is niet zo verassend; op die leeftijd zien we dat jongeren graag door hun omgeving geaccepteerd willen worden en proberen te voldoen aan de geldende sociale normen. Door die te veranderen, kun je dus inspelen op hun gedrag.”

In het onderzoek  baseerde ze zich op data van het Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) onderzoek in 36 landen, voornamelijk in Europa en Canada. Ze constateerde  een sterke afname in het aantal jongeren dat wekelijks rookte, van 17.6% in 2006 tot 11.6% in 2014. “Op basis van recentere HBSC data weten we dat die daling inmiddels gestabiliseerd is en dat het percentage jonge rokers nu niet meer afneemt. Het is dus belangrijk om te blijven investeren in anti-rook beleid en om daarbij specifiek aandacht te hebben voor jongeren. Want hoe minder jongeren beginnen met roken, des te minder volwassenen er straks zijn die roken en des te minder roken de norm wordt voor toekomstige generaties.”

Vapen populair onder jongeren

Rokende jongeren
Vapende jongeren

Volgens de Looze biedt het onderzoek belangrijke handvatten voor toekomstige anti-rookmaatregelen van nationale overheden. Een recente zorgwekkende trend is dat vapen onder jongeren toeneemt, zoals  de nieuwe Jongerenmonitor tabaks– en nicotineproducten van het Trimbos Instituut laat zien. 21,7 procent van de Nederlandse jongeren en jongvolwassenen (12 tot en met 25 jaar) heeft in het afgelopen jaar een e-sigaret gebruikt. “Ook vapen bevat schadelijke stoffen voor de gezondheid, zoals nicotine, wat bovendien verslavend is. Net als bij roken, kunnen beleidsmaatregelen om het vapen te beperken effectief zijn en jongeren mogelijk tot ander gedrag bewegen. Een aanbeveling op basis van ons onderzoek is om ook hier in te zetten op het veranderen van de sociale normen”, aldus Margreet de Looze.  

Volksbondsprijs procedure

De Stichting Volksbond Rotterdam zet zich in voor het bevorderen en subsidiëren van onderzoek naar middelengebruik, verslaving en preventie. Dit jaar reikten zij voor het eerst  een onderzoeksprijs uit. De Stichting selecteerde 800 wetenschappelijke artikelen op het gebied van verslaving die gepubliceerd zijn in 2021 en 2022 en waarvan de eerste auteur werkzaam is aan een Nederlandse universiteit of kennisinstituut. Uit deze selectie kwam het artikel van De Looze als winnaar uit de bus. De Looze: “De prijs kwam als een complete verrassing. Ik vind het belangrijk dat mijn onderzoek niet alleen binnen de wetenschap, maar ook daarbuiten impact heeft; de reden dat ik dit onderzoek doe, is dat ik wil bijdragen aan een verbetering van de gezondheid van jongeren. Ik vind het dus bijzonder eervol dat we juist deze prijs voor ons onderzoek mogen ontvangen.”, aldus De Looze.