Power-up: mini-grids helpen vluchtelingenkampen aan energie

Small shop in a refugee camp in sub-saharan Africa
Foto door Duccio Baldi

In veel grote vluchtelingenkampen in Afrika komt de energie nog grotendeels van dieselgeneratoren, aangevuld met lampen op zonne-energie. Maar de energiebehoefte van de bewoners, die vaak jarenlang in deze kampen wonen, is veel groter dan dat. Mini-grids die stabiele, duurzame stroom leveren, lijken een goede oplossing. Onderzoek van dr. Elena Fumagalli en Duccio Baldi naar de mogelijkheden en behoefte, leidde tot de start van energie-kwartiermakers in drie kampen.

Een mini-grid is een elektriciteitsnetwerk in het klein en draait zelfstandig, zonder aansluiting op het hoofdstroomnet. In afgelegen vluchtelingenkampen kan een mini-grid essentiële diensten ondersteunen, van gezondheidszorg tot lokale bedrijven, van koelkasten op de markt tot het opladen van telefoons.

“Ons doel was om duurzame energieoplossingen te creëren die verder gaan dan alleen verlichting”, vertelt Fumagalli. “Mini-grids kunnen de groei in deze gemeenschappen echt ondersteunen en mensen in staat stellen beter onderwijs te volgen, bedrijven op te zetten en de toegang tot gezondheidszorg te verbeteren.”

Energiebehoefte

In 2022 kon Fumagalli dit idee in de praktijk gaan onderzoeken in drie vluchtelingenkampen in Malawi, Oeganda en Zambia, met financiering van Pathways to Sustainability en de steun van Magda Moner-Girona van de JRC-Europese Commissie. Om de behoeften van de bewoners in kaart te brengen, begon het team met energie-audits. Duccio Baldi kon samen met lokale onderzoekers in vier weken tijd meer dan 1400 interviews houden met bewoners. Zo leerden ze hoeveel energie mensen nu gebruiken en waar behoefte aan is. Het gaf inzicht in de noodzaak en in de eisen waaraan mini-grids zouden moeten voldoen.

Betrouwbare energie vormt een basis waarmee mensen hun leven kunnen heropbouwen.

UNHCR refugee camp in sub saharan Africa

Betrouwbare energie vormt een basis waarmee mensen hun leven kunnen heropbouwen. “De verantwoordelijkheid voor energie is nu niet duidelijk afgesproken ,” zegt Fumagalli. “De meeste humanitaire organisaties hebben afdelingen voor voedsel, water en onderdak, maar toegang tot energie is een bijzaak gebleven. Dit betekent dat vluchtelingen vaak zelf voor energie moeten zorgen, wat een enorme belemmering is voor groei en voor de aansluiting bij de moderne samenleving.”

Bereid om te betalen

Het team onderzocht ook hoe bereid bewoners waren om te betalen voor elektriciteit. “Bepaalde lokale bedrijven, zoals kleine winkeltjes of marktverkopers, waren echt gemotiveerd om te betalen voor toegang tot energie,” merkt Fumagalli op. “Deze bedrijven kunnen direct profiteren van betrouwbare elektriciteit, of het nu gaat om koeling, verlichting of het aandrijven van apparatuur. De bereidheid van huishoudens om te betalen was anders. Het werd vaak beïnvloed door sociaaleconomische factoren, zoals of de gezinnen voorheen al toegang tot elektriciteit hadden.”

Van audit naar mini-grid

De resultaten van de audits hielpen bij het maken van een model waarin de energiebehoeften en -kosten zijn samengebracht. Een optimale mini-grid zou op dit moment ongeveer 80 kleine bedrijven, 20 openbare voorzieningen en 300 huishoudens moeten kunnen bedienen.

Het werk van het team trok de aandacht van het Environmental and Climate Action Innovation Fund, wat financiering opleverde voor drie lokale energie-kwartiermakers om pilots te starten en te beheren in alle drie de onderzochte kampen. Zij zijn dit najaar begonnen. Voor Fumagalli tijd om de praktijk los te laten en verder te gaan met onderzoek op dit vlak.

Voor haar zat de grootste waarde van het project in de verzamelde data. “Er is niet veel open data beschikbaar op dit gebied. Interviews met vluchtelingen in kampen worden zelden uitgevoerd en al helemaal niet op grote schaal. De omstandigheden in kampen kunnen snel veranderen, en zonder accurate informatie is het moeilijk om duurzame energieoplossingen te plannen. Dus ook voor humanitaire en ontwikkelingsorganisaties is de data die wij hebben verzameld zeer waardevol.”

Dataplatform

De volgende stap is het bijwerken en uitbreiden van het CEAT-dataplatform, dat gegevens over energiebehoeften in vluchtelingenkampen opslaat en deelt. Dit platform zal binnenkort worden gekoppeld aan de data van UNHCR en biedt humanitaire hulpverleners actuele informatie over de bewoners en mogelijke energieoplossingen.

Voor Fumagalli is het werk nog lang niet af. “Betrouwbare energie vormt een basis waarmee mensen hun leven kunnen heropbouwen. Dat motiveert om door te gaan.”

Publicaties

Casati, P., Fumagalli, E., Baldi, D., & Moner-Girona, M. (2024). Understanding the drivers of electricity access and willingness to pay for reliable electricity in African refugee settlements: Evidence from Zambia, Malawi, and Uganda. Energy Research and Social Science113, Article 103546.

Baldi, D., Moner-Girona, M., Fumagalli, E., & Fahl, F. (2022). Planning sustainable electricity solutions for refugee settlements in sub-Saharan Africa. Nature Energy7(4), 369-379.

Lees meer over de resultaten in deze presentatie (pdf).