'Politie en rechtspraak moeten zelf de regie nemen op gebied van AI'

De inzet van kunstmatige intelligentie in de juridische sector groeit enorm; van slimme aangifteformulieren tot algoritmes die helpen bij het analyseren van contracten. Maar hoe betrouwbaar en transparant zijn deze systemen? En wat betekent dit voor de rol van rechters, advocaten, ambtenaren en de politie? Met deze vragen houdt Floris Bex, die per 1 maart is benoemd tot hoogleraar Innovatie in AI & Recht aan de Universiteit Utrecht, zich bezig.

Met zijn leerstoel wil Bex de wetenschappelijke basis van AI in het recht versterken door onderzoek te doen naar de ontwikkeling, het gebruik én de impact van deze technologie. Zijn specialisatie is argumentatietheorie: hoe redeneren mensen zoals rechters en rechercheurs, en hoe kan AI zulke redeneringen ondersteunen? “Juridische AI-systemen moeten transparant en in overeenstemming met de wet redeneren en handelen”, aldus Bex. “Wat we zien is dat de nu populaire AI - taalmodellen en chatbots zoals (Chat)GPT – moeite hebben met logisch redeneren, en het toepassen van bijvoorbeeld de Nederlandse wet. Met inzichten uit de argumentatietheorie over hoe een correcte juridische redenering eruitziet, kunnen we zorgen dat deze AI zich wél aan de wet houdt.”

Nationaal Politielab AI

Als oprichter en wetenschappelijk directeur van het Nationaal Politielab AI, een van de vijftien AI Labs van de Universiteit Utrecht, werkt Bex nauw samen met de politie aan AI-toepassingen voor opsporing en rechtshandhaving. Hierdoor heeft hij een sterke connectie met de praktijk, wat goed aansluit bij de focus van de leerstoel op praktische, innovatieve toepassingen. “Organisaties die centraal staan in onze rechtsstaat, zoals de politie en de rechtspraak, moeten zelf de regie nemen op het gebied van AI. Samen met universiteiten kunnen ze zo bijdragen aan de ontwikkeling en regulering van AI aan de hand van Europese waarden en grondrechten.”

‘AI moet transparant en in overeenstemming met de wet redeneren en handelen’

Bex zal zijn tijd verdelen tussen de departementen Informatica en Rechtsgeleerdheid. “Het is onmogelijk om AI voor het recht te onderzoeken zonder weet te hebben van wat het recht over AI zegt, en vice versa.” Bij beide departementen zal Bex betrokken zijn bij het onderwijs. “We willen informaticastudenten bewust maken van de ethische en juridische aspecten van AI, en rechtenstudenten de (on)mogelijkheden van deze technologie bijbrengen.” Ook op het gebied van onderzoek ziet hij mogelijkheden tot samenwerking. “Inter- en multidisciplinair onderzoek verlangt dat de verschillende disciplines elkaars taal leren spreken. Ik wil graag als vertaler dienen voor mijn collega’s bij de verschillende departementen. Met deze samenwerking tussen disciplines wordt de Universiteit Utrecht hét interdisciplinaire onderzoekscentrum voor AI en Recht.”

De functie van hoogleraar Data Science en de Rechtspraak bij Tilburg University, die hij sinds 2018 vervulde, legt Bex neer.