Pinnen in je eigen munteenheid: een service van niks

Misschien is het je al eens opgevallen: bij een pinautomaat, winkel of webshop buiten de eurozone kun je soms kiezen om in je eigen munteenheid te betalen. Dat lijkt een handige service maar Dirk Gerritsen, Bora Lancee en Coen Rigtering van de Utrecht University School of Economics (U.S.E.) vonden dat verdacht. Zij ontdekten dat als je niet voor de lokale maar voor je eigen valuta kiest, je dan extra kosten betaalt en in sommige gevallen ronduit wordt opgelicht. Binnen de EU zijn de regels ondertussen wat aangescherpt, maar financiële digitale dienstverleners én de winkels en restaurants die het soms actief aanbieden, verdienen er geld aan. Heel veel geld zelfs – en in feite met bedrog.

Vijf of tien jaar geleden dacht ik al bij het pinnen; wat is dit vreemd, zegt universitair docent Banking and Finance Dirk Gerritsen. Ik heb toen een foto gemaakt van het scherm en koos voor de buitenlandse valuta, omdat je dan op je rekening altijd nog kunt zien wat het omgerekend is. Eenmaal thuis zag ik dat een opname in euro een stuk duurder was, dus ik had goed gekozen. Toen dachten we: daar moeten we iets mee, al is het maar om mensen hiervan bewust te maken. We hebben er al in 2014 iets over geschreven maar hebben nu ook experimenten gedaan om het gedrag van consumenten te meten, en hen daarnaast allerlei vragen voorgelegd over hun opleidingsniveau en de financiële kennis die ze hebben.

'Als je 12 procent rekent, ben je mensen toch wel keihard aan het oplichten'

Je bank rekent doorgaans anderhalf tot drie procent aan ‘omrekenkosten’ voor een transactie in buitenlandse valuta, zegt Coen Rigtering, universitair docent Strategy and Organisation. Als je buiten de eurozone dan kiest voor een betaling in euro’s wordt de omwisseling gedaan door een financiële service provider en die rekent ook kosten, en dat is meer. Het gemiddelde is 7,6 procent, met uitschieters tot 12 procent. Als je drie procent marge rekent, zit je aan de bovenkant van wat een bank rekent. Dat is op zich prima. Als je 12 procent rekent, ben je mensen toch wel keihard aan het oplichten.

Goudmijn

Wie zijn deze financiële service providers en hoeveel verdienen zij eraan?

Adyen bijvoorbeeld, zegt Dirk Gerritsen, Fexco, Euronet – het bedrijf dat pinautomaten in heel Europa heeft staan, en waar ook ING een belang in heeft. Die rekenen hele hoge kosten. Maar ook Geldmaat biedt deze ‘service’ in Nederland aan buitenlandse pinners.

De service wordt ook actief aangeboden, bijvoorbeeld in de Bijenkorf

De Bijenkorf in Utrecht doet het ook, vult Coen Rigtering hem aan. Ik kreeg een ingestudeerd verhaal te horen over hoe handig het was voor buitenlandse klanten. Bovendien bevalen ze het aan omdat het goedkoper zou zijn. Wat gewoon niet waar is. Daaraan zie je dat de Bijenkorf er zelf ook aan moet verdienen, als ze zo graag willen dat hun klanten dit gebruiken. Daarom doen de restaurants en andere winkels die het aanbieden dat waarschijnlijk ook.

We weten van bijvoorbeeld Harrods in Londen, zegt Gerritsen, dat het personeel er specifiek op getraind is om het aan te bieden aan klanten. Hoeveel zij ervoor krijgen weten we niet precies. Ik heb ernaar gezocht bij de gegevens van de financiële dienstverleners, bijvoorbeeld in het jaarverslag van Adyen. Maar daar kun je niet terugvinden hoeveel ze eraan verdienen. Helaas.

Mijn bron die betrokken was bij een overname van zo’n financiële partij zei trouwens al dat we waarschijnlijk nooit achter die getallen gaan komen, omdat het dit goudmijn is. Niemand wil dat publiek maken, want dat gaat alleen maar tot nieuwe regels leiden. We weten de echte aantallen dus niet, maar we zien in de brochures van aanbieders van dit soort partijen en ons eigen onderzoek dat 50-60% van de buitenlandse klanten ervoor kiest. Dus dat is behoorlijk.

Inhaken op gemak en herkenbaarheid

Wat je wordt aangeboden, is een service van niks, legt Gerritsen uit. Want je bank rekent de pinbedragen ook al om. Dus wat is nu precies de service? Je wint er eigenlijk niks mee. Er wordt door de betrokkenen ingehaakt op het feit dat mensen het voor zichzelf makkelijk willen maken. Geen ingewikkelde berekeningen willen. Niet alle sms’jes of emails van hun bank uitspellen. Niet goed kijken, of bijvoorbeeld gewoon niet zo scherp meer zijn na een internationale vlucht van twaalf uur. Puur op basis van een voorkeur door vertrouwdheid (met je eigen valuta) betaal je dan extra kosten.

We zien vooral dat financieel lager geletterden structureel kiezen voor een betaling in eigen valuta en zij worden dus buitenproportioneel geraakt door deze praktijken, aldus Gerritsen.

In de VS ben ik in situaties geweest waarin ik eerst op ‘abort transaction’ moest drukken om vervolgens zonder de extra kosten te kunnen pinnen, vertelt Rigtering. Ook dat slaat nergens op, want je annuleert die transactie helemaal niet. Maar dat moet je dan net weten. Dat zijn extreme gevallen die je soms ziet.

Europese regelgeving en meer transparantie – of niet

Het probleem met de extra kosten speelt vanzelfsprekend niet binnen de eurozone omdat daar iedereen de euro als munteenheid heeft. Maar binnen de EU zijn er al negen verschillende munteenheden. De EU wil burgers en bedrijven beschermen met regelgeving gericht op meer transparantie, zodat burgers betere keuzes kunnen maken. Maar lost dat iets op? Binnen de EU of de eurozone kan er misschien minder, maar buiten de EU zijn nog altijd excessen mogelijk.

De concurrentie werkt niet

Financiële dienstverleners mogen deze ‘service’ blijven aanbieden, maar moeten meer transparantie geven, zegt Gerritsen. Voorheen moest je alleen de wisselkoers laten zien, en… wat moet je daar dan mee? Vermenigvuldigen of delen? Veel mensen weten dat niet. Er is dus concurrentie voor banken gecreëerd voor valutaomrekening zonder de transparantie die gebruikers echt nodig hebben. Dan werkt die concurrentie dus gewoon niet, is onze stelling.’ Nu moet je ook de marge laten zien die je toepast.

Hebben we echt een keuze?

Beleidsmakers gaan ervan uit dat als je transparant bent over de kosten, mensen er niet meer voor kiezen, zegt Rigtering. Ons onderzoek laat zien dat zien dat dit inderdaad het geval is maar er is nog steeds een grote groep, met name financieel lager geletterden, die ondanks hoge transactiekosten ervoor kiest om te betalen in de eigen valuta.

Wat kunnen we wel doen, behalve consumenten informeren dat zij moeten betalen in de lokale valuta?

Helemaal afschaffen is een sub optimale oplossing, omdat je dan geen concurrentie meer hebt bij betalingen in vreemde valuta, zegt Rigtering. Ons advies is om een plafond in te stellen voor de marges die financiële dienstverleners mogen rekenen. En daarnaast: maak duidelijk dat burgers en bedrijven een keuze hebben.

Nu zie je weleens dat er voorgeselecteerd wordt in jouw thuisvaluta, voegt Gerritsen daaraan toe. Daar pleiten we ook tegen. Je moet niet alvast gaan sturen. Het moet echt een keuze zijn.

Meer informatie

Wilt u meer weten? Neem dan contact op met Dirk Gerritsen (d.f.gerritsen@uu.nl) of Coen Rigtering (j.p.c.rigtering@uu.nl).

Of lees deze artikelen:

‘Dynamic Currency Conversion Payment Options Specifically Harm Less Financially Literate Customers’ van Dirk Gerritsen, Bora Lancee en Coen Rigtering, in het Journal of Public Policy and Marketing.

'Travelling abroad: don’t be tempted to pay your way using your home currency’ op The Conversation.