Parasieten zijn ook biodiversiteit

Parasieten zorgen er niet alleen voor dat biodiversiteit in ecosystemen blijft bestaan, ze zijn zelf onderdeel van deze biodiversiteit. Sterker nog, misschien zijn de meeste soorten op onze planeet wel parasieten. Toch worden parasieten vaak over het hoofd gezien bij biodiversiteitsonderzoek en bij maatregelen om biodiversiteit te beschermen. Dat moet anders, vindt zombiemierenonderzoeker Charissa de Bekker.

Wie houdt er van parasieten? Ze veroorzaken ziektes en soms zelfs de dood. Daarnaast zijn ze meestal verre van mooi of knuffelbaar. Toch spelen ze een grote rol in ecosystemen, waar ze er mede voor zorgen dat de biodiversiteit blijft bestaan. Hoe doen ze dat?

“Parasieten houden populaties in balans, zodat niet één soort enorm in aantallen toeneemt en de overhand krijgt,” legt De Bekker uit. “Daarnaast spelen ze ook een belangrijke rol in voedselwebben. Sommige parasieten veranderen bijvoorbeeld het gedrag van hun gastheer, waardoor de kans groter wordt dat die gastheer door een ander dier wordt opgegeten.”

Mensen komen niet vaak in aanraking met parasieten op een manier die verwondering oproept.

Zelf ook biodiversiteit

Maar parasieten hebben niet alleen invloed op de biodiversiteit, ze zijn zelf ook biodiversiteit. Iets dat vaak nog wel eens over het hoofd wordt gezien. En dat terwijl sommige biologen vermoeden dat parasieten wel eens het leeuwendeel zouden kunnen vormen van alle soorten op aarde.

De Bekker: “Een brede definitie van een parasiet is een organisme dat voedingsstoffen bij een ander organisme weghaalt, terwijl dat andere organisme daar alleen maar nadeel aan heeft. Kijk je er zo naar, dan vallen dieren, planten, schimmels, bacteriën en virussen die ten koste van andere organismes leven daar allemaal onder. Dan is het heel goed mogelijk dat parasieten het grootste aandeel van alle soorten vormen. Want vrijwel alle levende wezens hebben parasieten, zelfs parasieten. Maar zeker weten we het niet, want alle biodiversiteit is nog lang niet in kaart gebracht, en zeker die van parasieten niet.”

We zouden sommige parasieten eigenlijk net zo moeten behandelen als andere soorten die een sleutelrol spelen in ecosystemen, zoals roofdieren.

Over het hoofd gezien

Dat laatste is veelzeggend. Want volgens De Bekker worden parasieten vaak niet meegenomen als de biodiversiteit van een ecosysteem in kaart wordt gebracht. De Bekker: “Eigenlijk gebeurt dat alleen als iemand heel specifiek naar de parasieten gaat kijken in een ecosysteem, niet als de bredere biodiversiteit in kaart wordt gebracht.”

Hoe komt dat eigenlijk? “We denken heel negatief over parasieten,” vertelt De Bekker. “Ze maken organismen ziek en geven niks terug. Dus we hebben het idee dat we niks aan parasieten hebben. Wanneer het ons aangaat, bijvoorbeeld als het gaat om ziektes van planten die we graag eten en verbouwen, dan weten we er vaak wel wat meer van.”

Zelfs biologen, waarvan je misschien een bredere blik verwacht, zien parasieten vaak over het hoofd. De Bekker: “Ik denk dat dat ook een praktische oorzaak heeft: het is lastig om geld te krijgen voor onderzoek naar parasieten. Daarnaast speelt het waarschijnlijk ook mee hoe we worden opgevoed. Mensen komen niet vaak in aanraking met parasieten op een manier die verwondering oproept.”

Parasieten beschermen

Zoiets als parasietenbescherming bestaat ook helemaal niet in de natuurbeschermingsbiologie, maar volgens De Bekker zou dat er wel moeten zijn. “We zouden sommige parasieten eigenlijk net zo moeten behandelen als andere soorten die een sleutelrol spelen in ecosystemen, zoals roofdieren.”

Maar hoe doe je dat eigenlijk, parasieten beschermen? Want per definitie is iedere parasiet afhankelijk van een of meerdere andere soorten. Volgens De Bekker is daar nu nog niet echt een antwoord op. “We weten van de meeste parasieten te weinig. Bijvoorbeeld over hoe ze hun interacties met hun gastheer aangaan en hoe dat populaties beïnvloedt.”

Weer naar buiten

Daarom moeten biologen weer vaker naar buiten en daar observaties doen, zegt De Bekker. “We zitten in een tijd waarin biologen zo’n beetje alles in het lab doen. De ouderwetse biologie, waarbij mensen echt de natuur in gingen, daar observaties deden en heel gedetailleerd data verzamelden, dat wordt nauwelijks meer gedaan. Maar we hebben nu onder andere kunstmatige intelligentie, die ons kan helpen om grote hoeveelheden data te analyseren. Dus misschien is het tijd om weer terug de natuur in te gaan en te leren hoe het daar zit.”

In 2022 beschreef een student van De Bekker ecologische factoren die invloed hebben op het voorkomen van de zombiemierenparasiet die De Bekker bestudeert. “Het tijdschrift vond het erg bijzonder dat we zoveel data verzameld hadden in de natuur en wilde dat we dat extra benadrukten in onze inleiding. Terwijl ik dacht: dit is gewoon ouderwetse biologie uit de jaren zestig.”

Aantrekkelijk maken

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat parasieten meer prioriteit krijgen? De Bekker geeft aan dat het helpt om charismatische voorbeelden te laten zien. “Als ik vertel over mijn onderzoek aan schimmels die mieren in zombies veranderen, vragen mensen vaak of ze dat fenomeen ook hier kunnen zien. Het antwoord daarop is dat deze schimmels over de hele wereld te vinden zijn, maar in Europa waarschijnlijk niet meer voorkomen. En dat terwijl de mieren er wel gewoon nog zijn. Dat de schimmels verdwenen zijn, komt waarschijnlijk door onze invloed op de natuur. De omstandigheden waarin deze schimmels kunnen overleven, bestaan hier niet meer. Ik zie dan vaak dat mensen toch wel teleurgesteld zijn. Dankzij zo’n aansprekend voorbeeld beseffen mensen dat ze het toch echt jammer vinden dat ze zoiets zelf niet meer kunnen waarnemen in de natuur.”