Oratie Fredo Schotanus: een betere wereld begint bij publieke inkoop
Op vrijdag 1 juli hield prof. dr. ir. Fredo Schotanus zijn oratie ‘Een betere wereld begint bij publieke inkoop.’ Met deze oratie aanvaardde Fredo Schotanus zijn benoeming op het vakgebied ‘Publieke inkoop’ bij de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie.
Aan de hand van diverse voorbeelden betoogt Fredo Schotanus dat een betere wereld begint met de manier waarop overheden diensten, producten, gebouwen en infrastructuur inkopen. Door niet traditioneel in te kopen gericht op prijs en kwaliteit, maar door ook rekening te houden met milieu en mens: dat wil zeggen ‘duurzaam inkopen’. Door duurzamer in te kopen zal duurzaam aanbod toenemen, en de overheid is bij uitstek geschikt om hier een leidende rol in te nemen. Onder andere vanwege haar grote inkoopschaal van rond de € 100 miljard per jaar, de risico’s die ze kan dragen en de bijdrage van duurzaam inkopen aan diverse overheidsdoelstellingen. Schotanus constateert echter dat nog veel overheden duurzamer in kunnen kopen.
Duurzaam inkoopbeleid
Beleid is een belangrijk instrument om duurzame publieke inkoop te stimuleren. Hoewel veel onderzoek is gedaan naar de wijze waarop beleid tot stand moet komen, ontbreken nog inzichten in wanneer welke concrete inhoudelijke onderwerpen in duurzaam inkoopbeleid effectief zijn. Schotanus doet een aantal suggesties, zoals het instellen van een motiveringsplicht als niet-duurzaam wordt ingekocht en richtlijnen voor het beter benutten van gunningsmodellen, waarmee overheden leveranciers selecteren.
Mogelijkheden om duurzamer in te kopen
Vaak wordt gedacht dat duurzaam inkopen door overheden gaat om het verplichten van keurmerken en om het meenemen van duurzame gunningscriteria. Nadelig van keurmerken is echter dat ze er ook toe kunnen leiden dat ze innovatie afstoppen voorbij het niveau van het keurmerk. Duurzame gunningscriteria zijn geregeld moeilijk meetbaar. Maar er zijn meer mogelijkheden. Schotanus pleit onder meer voor selectie aan de voorkant door vaker sociale ondernemers uit te nodigen voor het indienen van offertes en voor het vaker hanteren van duurzame eisen voortkomend uit marktconsultaties. Daarnaast pleit hij voor andere inkoopmodellen, van koop naar as a service, en voor toegankelijkere aanbestedingen, zodat een groter deel van de markt wordt aangesproken voor overheidsopdrachten.
Duurzamer inkopen versnellen
Schotanus werpt ook een blik op de toekomst. Hij ziet daarbij een trend van steeds duurzamer inkopen. Om deze trend te versnellen wordt veel gevraagd van zowel praktijk als wetenschap. Vanuit de leerstoel dragen Schotanus en de onderzoekers in zijn team bij aan deze versnelling door meer inzicht te geven in (niet-)duurzaam inkoopgedrag: wat is de status en hoe kunnen we gedrag verklaren? Daarnaast kun je met het meten van de effecten van duurzaam inkopen aantonen welke duurzame inkoopmaatregelen meer en minder effectief zijn.
Als we duurzaam inkopen willen versnellen, moet de vrijblijvendheid er vanaf, vindt Fredo Schotanus. Niet alleen voor de koplopers, maar voor alle overheden. Waar we duurzaam kunnen inkopen, moeten we dat ook doen.