Onderzoekers brengen micro-organismen in keel en neus in kaart
Voor het eerst hebben onderzoekers grootschalig onderzoek gedaan naar het microbioom van onze bovenste luchtwegen. Hieruit blijkt dat onder meer leeftijd, geslacht, omgevingsfactoren en ziekte invloed hebben op de samenstelling ervan. Het microbioom is essentieel voor onze gezondheid en de nieuwe resultaten vormen een belangrijke basis voor toekomstig onderzoek.
Onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, de Universiteit Utrecht, het Universitair Medisch Centrum Utrecht en de Universiteit van Edinburgh werkten samen aan de meest complete atlas van ons luchtwegmicrobioom tot nu toe. Ze publiceerden hun bevindingen vorige week in het prestigieuze tijdschrift Cell. Namens de Universiteit Utrecht werkten Mari-Lee Odendaal en Lidwien Smit mee aan het onderzoek.
Micro-organismen in neus veranderen met leeftijd
Het luchtwegmicrobioom is een verzamelnaam voor de micro-organismen die zich in onze keel- en neusholte bevinden. Het microbioom beschermt onze luchtwegen en voorkomt dat ziekteverwekkers kunnen binnendringen. Ondanks deze belangrijke rol was er weinig bekend over de samenstelling van het microbioom bij gezonde mensen en de factoren die het beïnvloeden. Het nieuwe onderzoek brengt daar verandering in.
De samenstelling van het microbioom blijkt sterk gerelateerd aan leeftijd, vooral in de neusholte. De onderzoekers ontdekten dat het neusmicrobioom zich blijft ontwikkelen tot in de vroege volwassenheid (15 tot 24 jaar). Dit is opvallend omdat het keelmicrobioom al tijdens de kinderleeftijd uitontwikkeld is, net als bijvoorbeeld het microbioom in de darmen waarover al veel bekend is.
Invloed omgeving, levensstijl en ziekte
Naast leeftijd, hebben ook het geslacht, sociale contacten en de seizoenen invloed op het microbioom in de neusholte. Zo zagen de onderzoekers verschillen in de ontwikkeling van het neusmicrobioom tussen mannen en vrouwen. Deze verschillen worden voor het eerst zichtbaar tijdens de puberteit en zijn mogelijk het gevolg van hormonale schommelingen. Het microbioom in de keelholte blijkt vooral te worden beïnvloed door levensstijl. Roken, alcoholconsumptie, dieet en antibioticagebruik hebben een belangrijk effect op de samenstelling van het keelmicrobioom.
De onderzoekers vonden ook een verband tussen het microbioom en de gezondheid van de luchtwegen. Ze toonden aan dat het microbioom bij mensen met recente milde klachten van luchtweginfecties anders is dan bij gezonde mensen. Hoe sterk het neusmicrobioom afwijkt, blijkt samen te hangen met de ernst van de luchtwegklachten. Hoewel virussen deze klachten waarschijnlijk veroorzaken, is er een duidelijk effect zichtbaar op de bacteriële samenstelling van het microbioom. Ook vonden de onderzoekers veranderingen in het neusmicrobioom bij mensen die in de afgelopen drie jaar een longontsteking hadden gehad.
Grootschalig onderzoek biedt toekomstperspectief
Voor het onderzoek verzamelden de onderzoekers meer dan 5500 monsters uit de bovenste luchtwegen van 3160 gezonde Nederlanders in alle leeftijdsgroepen, van pasgeborenen tot tachtigplussers. Ze gebruikten vervolgens DNA-technieken om de hoeveelheid micro-organismen te bepalen en de diversiteit en samenstelling van het microbioom gedetailleerd in kaart te brengen.
De nieuwe inzichten zijn essentieel om beter te begrijpen hoe het microbioom aandoeningen aan de luchtwegen beïnvloedt en kan voorkomen. De resultaten vormen een belangrijk uitgangspunt voor toekomstig onderzoek naar de rol van micro-organismen in de vatbaarheid voor infecties en de ernst ervan, evenals de factoren die hieraan bijdragen.
prof. dr. ir. L.A. (Lidwien) Smit
Hoogleraar