Onderzoeker Salvo Nicolosi: "Als we het over migranten hebben, praten we eigenlijk over onszelf"
Boten met migranten op de Middellandse Zee, op zoek naar een haven waar ze aan land kunnen komen. Het is een maar al te bekend beeld op het nieuws. Dezelfde problemen doen zich voor aan landsgrenzen. Hoe moet de Europese Unie omgaan met migratie en asiel? Het is één van de centrale vragen in het onderzoek van dr. Salvo Nicolosi van de Universiteit Utrecht. Onlangs werd hij door de Eerste Kamer als expert uitgenodigd om van gedachten te wisselen over het nieuwe Europese Pact over Migratie en Asiel.
Salvo Nicolosi is universitair docent Europees en internationaal recht. Hij is onderzoeker bij het Utrechtse Centrum voor Regulering en Handhaving in Europa (RENFORCE) en Fellow bij het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten (SIM). Ook is hij verbonden aan het focusgebied van Migration and Societal Change van de Universiteit Utrecht. Zijn expertises zijn migratie en asiel in verhouding tot Europese en internationale wetgeving.
In maart 2021 is hij als deskundige door de Eerste Kamer uitgenodigd om van gedachten te wisselen over het Europese migratie- en asielpact. Dit pact is een pakket van voorstellen over Europees migratie- en asielbeleid dat de Europese Commissie in september 2020 heeft gepubliceerd.
Wat heb je gezegd in die bijeenkomst van de vaste commissie voor Immigratie en Asiel/JBZ-Raad? (JBZ = Justitie en Binnenlandse Zaken)?
"Ik heb uitgelegd wat ik goed en niet goed vind aan het huidige pakket aan voorstellen. Wat er niet goed aan is, is bijvoorbeeld dat er nog steeds te veel verschillen zijn in hoe EU lidstaten adequate bescherming bieden aan vluchtelingen. Elke lidstaat kan eigenlijk kiezen hoe ze dat aanpakken."
"Wat er ook niet goed is, is dat er te veel wordt opengelaten over hoe de Europese regels straks samengaan met internationale wettelijke verplichtingen rondom migratie en asiel. Je kan bijvoorbeeld nog steeds beboet worden, niet gestraft, maar wel beboet, voor het feit dat je asiel hebt aangevraagd in Europa. En om die reden alsnog de toegang geweigerd worden."
"Wat er wél goed is aan het huidige pakket aan voorstellen is dat het veel pragmatischer is dan de huidige asiel- en migratie regels. Dat vind ik een vooruitgang. Daarnaast gaan Frontex ( het Europees Grens- en kustwachtagentschap ) en EASO (Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken ) meer macht krijgen in het geval van een crisis. Dat is goed omdat sommige landen zelf niet de benodigde financiële middelen hebben om met vluchtelingenproblematiek om te gaan, zeker niet tijdens een crisis."
"Wat wel nog steeds nodig is, vind ik, is om die EU-agentschappen meer “accountable” te maken, ze ter verantwoording te kunnen roepen."
Migratie is een delicaat onderwerp, het is ingewikkeld en lastig om hier objectief over te praten.
Hoe heb je het spreken met die kamercommissie ervaren?
"Als ontzettend eervol. Ik vond het indrukwekkend om hiervoor gevraagd te worden. Mijn ervaring is dat je als wetenschapper wél relatief haalbaar is om met journalisten je kennis te delen, maar met politici en beleidsmakers een stuk moeilijker."
"Migratie is een delicaat onderwerp, het is ingewikkeld en lastig om hier objectief over te praten. De andere deskundigen waren sprekers van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR, van een Griekse non-profit organisatie die vluchtelingen helpt en de secretaris-generaal van de European Council of Refugees and Exiles. Het was een heel internationale bijeenkomst dus en dat vond ik erg fijn."
"Ze vroegen ook mijn mening over hoe Nederland als lidstaat zich moet opstellen in die onderhandelingen met de EU en wat het land kan doen. Mijn voorstel is: niet het hele pact tegelijk aannemen of afwijzen, maar voor elk voorstel apart onderhandelen. Eén instrument per keer."
Hoe zijn ze eigenlijk bij jou terecht gekomen?
"Ik weet het niet zeker, ik vermoed vanwege een post van mij op het RENFORCE blog over het EU migratie- en asielpact, maar dat is een gokje. Ik weet wel dat deze blogpost wel gelezen is en dat je via bloggen een publiek kan bereiken als wetenschapper op een prettige manier. Ik raad het aan collega’s zeker aan."
Het gevoel van urgentie rondom vluchtelingen is niet meer hetzelfde als in 2015. Hoe zie jij dat?
"Dat klopt, zeker als je kijkt naar het aantal vluchtelingen in Europa, zijn dat er veel minder dan in 2015. Toen ik promoveerde op dit onderwerp, in 2016, was de crisis echt op een hoogtepunt. Maar de problemen zijn er nog steeds, vooral in Griekenland, Italië. Het blijft in Europees verband moeilijk om daar goed beleid voor te maken: compromissen, solidariteit tussen lidstaten en recht doen aan de mensenrechten. Dus er ligt zeker nog werk voor de Europese Unie voor een brede aanpak en snellere procedures."
Ik zou dolgraag meer aandacht zien voor de integratie in de samenleving. Migranten kunnen een goede bijdrage leveren aan de arbeidsmarkt en de economie in de Europese Unie.
Waar moet volgens jou meer focus op liggen?
"Op de integratie van migranten in de samenleving. Migranten kunnen een goede bijdrage leveren aan de arbeidsmarkt en de economie in de Europese Unie. Natuurlijk zijn er ook kosten aan verbonden, aan het opnemen van nieuwe mensen. Maar een deel daarvan kan je “terugbetaald” zien als je er maar een goede strategie voor hebt.
Bovendien: migratie is niet te stoppen. Mensen gaan altijd verhuizen, is het niet voor oorlog, dan wel voor economische redenen, dat zal altijd zo blijven."
Waarom boeit het onderwerp jou zo?
“Daar heb ik een heel kort antwoord op: als we over migratie praten, praten we eigenlijk over onszelf. Daarom is het altijd boeiend. Ik hoop er nog heel lang onderzoek naar te doen.”