Onderzoek naar nieuwe balans tussen empowerment en bescherming van ouderen

Een team toponderzoekers met daarin jurist Wendy Schrama (Universiteit Utrecht, UCERF), heeft met een interdisciplinaire groep uit de wetenschap en de maatschappij twee miljoen euro gekregen om een nieuw, modern systeem van maatregelen van juridische bescherming van ouderen te ontwerpen.

Het doel van het onderzoek is om binnen zes jaar een voorstel te ontwerpen voor een up-to-date, evidence-based systeem van juridische bescherming van ouderen. Een systeem dat ouderen een meer waardige oude dag zal geven, met meer controle over hun eigen leven. Het onderzoek gebeurt in nauwe samenwerking met maatschappelijke partners zoals Alzheimer Nederland, banken, belangenverenigingen voor senioren en beroepsvereniginen van onder meer artsen en notarissen. De onderzoekers streven naar een betere kwaliteit van juridische besluitvorming, een betere kennis van de eigen rechten van ouderen en tegelijkertijd meer bescherming tegen misbruik.

Professor Wendy Schrama van de Universiteit Utrecht is opgetogen over de start van het onderzoek. "We zijn dolblij dat we deze financiering van NWO hebben gekregen. Het stelt ons in staat om met een breed samengestelde groep onderzoekers en partners uit het veld te komen tot een beter juridisch systeem; dat is echt gelet op de huidige situatie echt hard nodig. Daarmee behoort dit onderzoek tot de kern van het UCERF-onderzoek dat over urgente maatschappelijke vraagstukken gaat, waar we met empirisch en rechtsvergelijkend onderzoek een bijdrage leveren aan het veerkrachtiger maken van de samenleving." 

Dit urgente maatschappelijke vraagstuk behoort tot de kern van ons UCERF-onderzoek. Wij willen een bijdrage leveren aan het veerkrachtiger maken van de samenleving.

Het multidisciplinaire onderzoeksteam bestaat uit onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam: Masha Antokolskaia, Catrien Bijleveld (VU/NSCR),Kees Blankman, Eefje Sizoo (VUmc), Wendy Schrama (Universiteit Utrecht / UCERF) en Leon Verstappen (Rijksuniversiteit Groningen). De toegekende subsidie komt uit het NWA-ORC programma van NWO. 

Nieuwe generatie ouderen vraagt om nieuwe wetgeving

Mensen leven langer en krijgen door dementie en andere aandoeningen op latere leeftijd vaker problemen met hun mentale en fysieke gezondheid. Als gevolg van een snel vergrijzende bevolking is de noodzaak om te voorzien in de speciale behoeften van kwetsbare ouderen op het gebied van zorg, huisvesting en juridische bescherming uitgegroeid tot een van de meest urgente maatschappelijke problemen.

Het huidige systeem is niet meer van deze tijd en voldoet niet meer aan mensenrechtenverdragen.

Het huidige Nederlandse systeem van maatregelen van ouderenbescherming is niet meer van deze tijd. Grof samengevat voldoen de drie bestaande wettelijke beschermingsmaatregelen - curatele, bewind en mentorschap - niet meer aan de eisen van mensenrechtenverdragen en de wensen van de huidige generatie van ouderen. Zij leggen te veel nadruk op bescherming ten koste van autonomie, beperken de handelingsbekwaamheid van de ouderen automatisch in en bieden te weinig mogelijkheden tot maatwerk.

De regie over je eigen leven

Daarom nemen ouderen massaal toevlucht tot het levenstestament, een relatief nieuw en minder ingrijpend instrument. Het levenstestament laat meer ruimte voor autonomie en tast de handelingsbekwaamheid niet aan, maar dit gaat ten koste van bescherming, omdat er geen verplichte waarborgen zijn tegen mogelijk misbruik door de zelfgekozen vertegenwoordiger. Per saldo hebben kwetsbare ouderen op dit moment de keuze tussen twee kwaden: niets doen en het risico lopen om later de regie over hun leven te verliezen, of een levenstestament opstellen en het risico van misbruik op de koop toe te nemen. 

Over Wendy Scrhrama

Wendy Schrama is hoogleraar Familierecht en rechtsvergelijking aan de Universiteit Utrecht. Ze staat aan het hoofd van UCERF, Het Utrecht Centre for European Research into Family Law. Professor Schrama richt zich in haar onderzoek op de vraag of de manier waarop het relatierecht nu is ingericht in Nederland en Europa, bijdraagt aan de doelen van het relatierecht. Ze is gespecialiseerd in de rechtspositie van ongehuwd samenlevenden.

Maatschappelijke en wetenschappelijke partners

Het consortium bestaat uit:

• VU Amsterdam, Universiteit Utrecht
• Rijksuniversiteit Groningen
• VUmc
• Alzheimer Nederland
• De Raad voor de Rechtspraak (Rvdr)
• Mantelzorg NL
• Nederlandse Beroepsvereniging voor Professionele Mentoren (NBPM)
• Vereniging Wettelijke Vertegenwoordigers (VeWeVe)
• Mentorschap Nederland, Vereniging Artsen Volksgezondheid (VAV)
• Branchevereniging Professionele Bewindvoerders en Inkomensbeheerders (BPBI)
• Gelderse Stichting voor Beheer en Bewindsvoering (GSBB)
• Van Ewijk Estate Planning
• Family Law in Europe: Academic Network (FL-EUR)
• Seniorenorganisatie KBO-PCOB
• De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB)
• De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB)
• Lokale Allianties financieel veilig ouder worden
• Nederlands Studiecentrum voor Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR)