Minister ontvangt rapport over klimaatadaptatie van woonwijken in regio Utrecht

Demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen (links) met onderzoekers Herman Kasper Gilissen, Heleen Mees en Dries Hegger.
Demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen (links) met onderzoekers Herman Kasper Gilissen, Heleen Mees en Dries Hegger.

Hoe kunnen we ons meer aanpassen aan, of wapenen tegen extreem weer? Demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat heeft tijdens een werkbezoek een rapport hierover van de Universiteit Utrecht in ontvangst genomen. Het rapport van de Universiteit Utrecht helpt planmakers en juristen bij het verbeteren van woonwijken tegen onder meer hittestress, wateroverlast en droogte.

Tijdens het werkbezoek van demissionair minister Van Nieuwenhuizen overhandigde de Universiteit Utrecht haar de resultaten van twee jaar wetenschappelijk onderzoek. Hieraan is meegewerkt door 25 rechtenstudenten, door een promovendus, universitair docenten en professoren van diverse faculteiten (Recht, Economie, Bestuur en Organisatie en Geowetenschappen). Hiermee wil de regio Utrecht naast uitvoeringsprojecten zich ook richten op het klaarstomen van een volgende generatie planmakers, juristen en leiders voor de grote maatschappelijke opgaven zoals klimaatadaptatie.   

Praktijk en wetenschap leren van elkaar

De opdracht aan de Universiteit Utrecht spitste zich expliciet toe op de uitvoering van klimaatadaptatie. Dat is zowel vanuit wetenschappelijk als vanuit praktisch oogpunt vernieuwend, aangezien de meeste aandacht in de literatuur en depraktijk vooralsnog uitgaat naar de beleidsfase. Er is voor dit onderzoek bijvoorbeeld ook samengewerkt met ingenieursadviesbureau Sweco.

Over deze aanpak zegt onderzoeker Heleen Mees, universitair docent Environmental Governance: "Het is superbelangrijk dat de wetenschap aansluit bij de vragen uit de praktijk, en dat de praktijk de wetenschappelijke kennis benut om tot betere uitvoering te komen. De wetenschap heeft de middelen om te onderzoeken wat er in binnen- en buitenland gebeurt, daar lessen uit te trekken en dit te vertalen naar concrete handelingsperspectieven, zoals de 10 die we uit dit onderzoek gedestilleerd hebben."

We doen steeds meer onderzoek mét de mensen uit praktijk, in plaats van vóór de beleidspraktijk.

"Bovendien is het de taak van de wetenschap om de lessen tot generieke inzichten en theorieën te abstraheren, die weer als basis kunnen dienen voor nieuw onderzoek. Om de samenwerking te bevorderen doen we steeds meer transdisciplinair onderzoek met de beleidspraktijk in plaats van voor de beleidspraktijk. Ook de Nationale Wetenschapsagenda is hierop gericht. En we organiseren bijeenkomsten met beleidsmakers om onderzoeksinteresses te delen en gezamenlijk een onderzoeksagenda te maken."

Koorddanser die stevig moet staan

"De kernboodschap aan hen die in de praktijk uitvoering moeten geven aan klimaatadaptieve maatregelen dat deze uitvoering vaak (vooralsnog) het karakter heeft van een ‘koorddansact’", schrijven de onderzoekers. "De strekking van alle
tien de aanbevelingen is dat er stappen gezet moeten worden (zowel in technische, als in bestuurlijke en juridische zin) om te zorgen dat de koorddanser (de programmaleider v/m) steviger komt te staan. Dus dat er een betere basis
komt te liggen voor de uitvoering van het beleid."

"In politiek-juridische zin is het nodig dat er een duidelijke probleemeigenaar is en dat goed is nagedacht over doelstellingen en verantwoordelijkheden. Maar ons onderzoek laat ook onmiskenbaar zien dat effectieve en legitieme klimaatadaptieve maatregelen betrokkenheid vergen van meerdere partijen: verschillende gemeentelijke afdelingen, corporaties, burgers maar ook, last but not least, de rijksoverheid"

Afbeelding klimaatbestendige woonwijken

Projecten in Houten, Utrecht, Nieuwegein en andere gemeenten

De regio Utrecht heeft in 2019 een financiële bijdrage vanuit het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) gekregen. Met dit programma wil de overheid ons land klimaatbestendig en waterrobuust maken. De regio Utrecht heeft geld gekregen voor vijf uitvoeringsprojecten in verschillende wijken in de regio voor de aanpak van wateroverlast, hittestress, droogte en de gevolgen van overstromingen. Concreet gaat het om de volgende projecten:
 

  1. Houten – De gemeente heeft de openbare ruimte achter het gemeentehuis ingericht als klimaatadaptieve proeftuin. Je ziet er voorbeelden van maatregelen om de stad klimaatbestendiger te maken. De openbaar toegankelijke proeftuin heeft als doel om bewoners en bedrijven te informeren, adviseren en bekend te maken met de mogelijkheden voor een klimaatadaptieve buitenruimte. Nu lopen 1.300 panden op 350 locaties in Houten de kans op waterschade na een extreme regenbui. De proeftuin laat praktische oplossingen zien die Houten gaat inzetten om regenwater vast te houden voor droge periodes en hergebruik, terwijl tegelijkertijd waterschade wordt voorkomen.
     
  2. Utrecht – In de wijken Kanaleneiland en Overvecht is bij herinrichtingsprojecten ingezet op het vergroten van de klimaatbestendigheid door verharding te verminderen en groen toe te voegen en regenwater vast te houden door infiltratie.
     
  3. Nieuwegein – In de buurt Schansen Noord in de wijk Fokkesteeg is de inrichting van de buitenruimte verouderd. Door de vele verharding is er weinig plaats voor groen. Met als gevolg hittestress en wateroverlast. In co-creatie met de buurt en andere partijen wordt de gehele openbare ruimte op dit moment vernieuwd.
     
  4. Stichtse Vecht – Het project ‘Kockengen Waterproof’ heeft een extra bijdrage ontvangen voor een monitoringssysteem bestaande uit een aantal peilbuizen in de wijk. Hiermee is afgelopen jaar onderzoek gedaan naar de invloed van een drainage-transportriool op de grondwaterstand in de veengrond om daarmee wateroverlast in het dorp te voorkomen.
     
  5. Zeist – Aan de Erasmuslaan stroomt hemelwater niet meer de lagergelegen garages in. De openbare ruimte in de straat is klimaatbestendig ingericht. Daarnaast is in de wijk Parmentiersland en in de Componistenbuurt een volledig gescheiden rioolstelsel aangelegd waardoor het rioolsysteem robuuster wordt. 

Over de onderzoekers

Een juridische studie naar de bevorderende en belemmerende factoren voor de effectieve uitvoering van klimaatadaptatie is verricht door een aantal masterstudenten Rechstgeleerdheid van de Universiteit Utrecht. Ze deden dit in het vak ‘Practicum Water & Klimaat’ onder begeleiding van mr. dr. Herman Kasper Gilissen en professor Marleen van Rijswick.

De deelnemende wetenschappers aan het totale onderzoek, waren naast de studenten:

  • mr.dr. Herman Kasper Gilissen, faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie
  • dr. Dries Hegger, faculteit Geowetenschappen
  • dr. Heleen Mees, faculteit Geowetenschappen
  • Promovendus Mandy van den Ende, faculteit Geowetenschappen
  • prof.mr.dr. Marleen van Rijswick, faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie.