Om beter les te kunnen geven, moeten we eerst de manier van lesgeven begrijpen

Voortdurende ontwikkeling en verbetering van je eigen onderwijspraktijk is belangrijker en toegankelijker dan je zou denken. Dat is wat Despoina Georgiou, universitair docent en onderzoeker in onderwijswetenschappen, laat zien in haar werk. Ze integreert innovatieve onderwijspraktijken zoals Challenge-Based Learning in haar onderwijs en doet tegelijkertijd wetenschappelijk onderzoek naar deze innovatie. Deze aanpak, waarbij docenten hun eigen onderwijspraktijk systematisch onderzoeken en verbeteren, staat bekend als Scholarship of Teaching and Learning. “Het is zeer waardevol voor het creëren van beter en relevanter onderwijs.”

De onderwijspraktijk verbeteren

Anderen helpen groeien, dat is wat Despoina drijft. “Mijn belangrijkste doel is om leerkrachten te ondersteunen bij het verbeteren van hun praktijk en hun professionele groei, want als leerkrachten floreren, profiteren leerlingen van rijkere, betekenisvollere leerervaringen.” Despoina is assistent-professor bij de afdeling Onderwijs van de Faculteit Sociale Wetenschappen. Ze doet onderzoek naar innovatieve onderwijspraktijken en professionele ontwikkeling in het hoger onderwijs. Ze is ook coördinator van SIG04 (Higher Education) bij de European Association for Learning and Instruction.

Als docenten floreren, profiteren leerlingen van rijkere, betekenisvollere leerervaringen.

Vaak overlappen haar rollen als universitair docent en onderzoeker elkaar, zoals in het project dat zij en haar collega's drie jaar geleden een Scholarship of Teaching and Learning (SoTL) Grant opleverde. Dit fonds van de Universiteit Utrecht ondersteunt docenten die hun eigen onderwijspraktijk willen onderzoeken. “In ons SoTL-onderzoek hebben we een aantal principes van Challenge-Based Learning (CBL) ingebed in een bestaande cursus. Gemotiveerd door feedback van professionals en academici, zagen we dat studenten vaak moeite hebben om een brug te slaan tussen theorie en praktijk, vooral wanneer ze geconfronteerd worden met complexe problemen in het dagelijks leven. Als reactie daarop ontwikkelden we een studentgerichte, zelfsturende opdracht die CBL-waarden weerspiegelt, zoals relevantie voor de echte wereld, samenwerking en eigenaarschap van het leren. Vervolgens verzamelden we gegevens van studenten, docenten en stakeholders die betrokken waren bij de cursus om eventuele uitdagingen over onze innovatie te identificeren. Ons doel was om inzicht te krijgen in mogelijke obstakels die studenten, docenten en stakeholders tegenkwamen bij het toepassen van CBL, zodat we de implementatie ervan verder konden verbeteren.

Het project leidde tot de publicatie van een praktijkgericht artikel, geschreven samen met CBL-expert Silvia Gallagher (Trinity College Dublin) en junior onderzoeker Kaja Chmielewska (Universiteit Utrecht), dat zowel het proces als de lessons learned weergeeft. Hoewel de oorspronkelijke cursus niet volledig opnieuw werd ontworpen, bood het SoTL-onderzoek waardevolle inzichten in de echte uitdagingen van het toepassen van CBL in de praktijk, vooral rond agentschappen, complexiteit en toepassing in de echte wereld. Deze lessen waren direct van invloed op het ontwerp van onze nieuwe cursus, SHIFT, die voortbouwt op dit fundament om een meer intentionele, studentgerichte leerervaring te bieden.”

Deze lessen hebben direct geleid tot het ontwerp van onze nieuwe cursus, SHIFT, die voortbouwt op dit fundament om een meer intentionele, studentgerichte leerervaring te bieden.

Ontwikkeling van een nieuwe CBL-cursus in onderwijswetenschappen 

Despoina en haar collega Jacqueline Wong ontwikkelen momenteel SHIFT (Societal & Historical Innovation for Future Transformations) als onderdeel van het onlangs vernieuwde programma Master of Educational Sciences. “Op basis van de lessen uit ons SoTL-project willen we de uitdagingen aanpakken die we hebben geïdentificeerd en onderzoeken hoe technologie en in het bijzonder artificial intelligence (AI) kan worden gebruikt als ondersteunend hulpmiddel in een innovatieve CBL-omgeving. Een van onze doelen is het bevorderen van AI-geletterdheid door AI te erkennen als een katalysator voor het herdefiniëren van onderwijsinnovatie. SHIFT neemt de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties als uitgangspunt.

Binnen de cursus gaan studenten echte maatschappelijke uitdagingen aan, gekoppeld aan prangende vragen zoals: Hoe kunnen we verantwoord technologiegebruik op scholen bevorderen? Of: Hoe kunnen universiteiten eerstegeneratiestudenten beter ondersteunen en uitval voorkomen? Studenten werken nauw samen met stakeholders om hun uitdagingen te verfijnen en reflecteren op hun leerproces tijdens de cursus. Als onderdeel van dit reflectieproces schrijven studenten samen een blogpost. De meest aansprekende blog wordt geselecteerd voor publicatie op de UNESCO Education Blog. Door reflectie en leren aan te moedigen, kunnen we evalueren welke impact de cursus heeft op studenten, hoe docenten de cursus ervaren en wat er in de toekomst verbeterd kan worden.”

Wanneer theorie en praktijk elkaar ontmoeten

Als meer leraren innovatieve onderwijspraktijken zoals CBL toepassen, kunnen ze het leren van studenten beter ondersteunen, zegt Despoina. “En dat is hard nodig. Om studenten beter voor te bereiden op hun toekomstige werk, moeten we ze leren hoe ze hun eigen leren beter kunnen reguleren. Als we alles met de paplepel ingegoten krijgen of ons alleen richten op het reproduceren van kennis, missen we belangrijke kansen om hen te ondersteunen bij het ontwikkelen van de nodige vaardigheden om zich zowel binnen als buiten de academische wereld te kunnen ontwikkelen. Als studenten hun leren zelf reguleren en praktische taken uitvoeren die gerelateerd zijn aan de inhoud van de cursus, bouwen ze probleemoplossende vaardigheden op en zijn ze beter voorbereid op de arbeidsmarkt.”

CBL zou een nuttige benadering kunnen zijn om de brug tussen theorie en praktijk beter te ondersteunen. “Tegenwoordig is een belangrijke vraag: Hoe kunnen we onderzoek relevanter maken voor de maatschappij? Dat is precies wat CBL aanpakt. Studenten pakken grote maatschappelijke problemen aan, vaak aangedragen door een externe belanghebbende zoals een ministerie of een NGO. Hoewel het vinden van oplossingen deel uitmaakt van het proces, ligt de nadruk op het opbouwen van vaardigheden en zelfreflectie: wat heb ik geleerd tijdens dit leertraject?"

Onderwijs baseren op bewijzen 

Reflecteren en voortdurend leren staan centraal in Despoina's academische reis. “Het gaat er niet alleen om dat je beter lesgeeft, maar ook dat je het lesgeven beter begrijpt. Professionele ontwikkeling vereist vragen: Wat werkt? Wat moet er veranderd worden? Wat vinden studenten belangrijk?”

Ze benadrukt hoe belangrijk het is om lesgeven te baseren op feiten. “Tijdens mijn PhD heb ik evidence-informed teaching practices bestudeerd, wat dicht bij SoTL ligt. Deze benaderingen moedigen docenten aan om bestaand onderzoek te gebruiken om hun lessen te onderbouwen, in plaats van alleen op intuïtie of ervaring te vertrouwen. SoTL bouwt hierop voort door te vragen: Kun je bewijs genereren uit je eigen klas? Het is misschien geen groot experimenteel onderzoek, maar zelfs een kleine casestudy in je cursus kan nuttige inzichten opleveren. Op deze manier vullen SoTL en evidence-informed teaching elkaar aan en creëren ze samen een reflectieve, op onderzoek gebaseerde basis voor voortdurende verbetering in het onderwijs.”

Onderzoek naar je eigen onderwijspraktijk kan waardevolle inzichten opleveren, aldus Despoina. “Je zult misschien niet alles in één keer aanpakken, maar je krijgt wel een duidelijker beeld van wat je prioriteit moet geven. SoTL moedigt een duurzamere aanpak aan: neem een stap terug, observeer wat werkt en wat niet, en maak dan kleine, zinvolle aanpassingen. Wees niet bang om klein te beginnen en leer van je fouten. Dat is waar groei begint.”

Maak er tijd voor

Onderzoek doen naar je eigen onderwijspraktijk vergt tijd en middelen. “Tijd en financiering zijn de grootste uitdagingen. In het huidige academische klimaat blijft de werkdruk toenemen en van universitair docenten wordt verwacht dat ze vele petten opzetten, jongleren met lesgeven, onderzoek, coördinatie en nog veel meer. Het in evenwicht brengen van deze verantwoordelijkheden en tegelijkertijd betrokken zijn bij SoTL-onderzoek vergt een aanzienlijke inspanning.” Daarom zijn middelen zoals het SoTL-fonds zo belangrijk, merkt ze op. “Het is een ongelooflijk nuttige subsidie van de universiteit, waarvan ik hoop dat die blijft bestaan.”

Despoina ziet SoTL ook als een belangrijke strategie om met beperkingen zoals bezuinigingen om te gaan. “We hebben nu bijvoorbeeld minder lesuren om mee te werken en moeten vaak dezelfde inhoud in minder tijd behandelen. Dit vereist dat we creatief en kritisch nadenken over hoe we de kwaliteit en impact kunnen behouden. Door SoTL gefinancierd onderzoek kan een waardevol hulpmiddel zijn bij het omgaan met deze beperkingen, door ons te helpen onderzoeken wat echt belangrijk is in ons onderwijs en hoe we efficiëntere, boeiende leerervaringen kunnen ontwerpen. Daarom moeten dergelijke initiatieven intact blijven.” 

Laat los wat je weet en probeer nieuwe dingen

Omarm de onzekerheid

Welke tips heeft Despoina tot slot voor leerkrachten die hun onderwijspraktijk systematisch onder de loep willen nemen? “Durf je een beetje ongemakkelijk te voelen. We zijn vaak gewend om dingen op dezelfde manier te doen. Stap uit die comfortzone. Probeer los te laten wat je weet, probeer nieuwe manieren van lesgeven en vergeet niet te reflecteren. Als je blijft doen wat je al jaren doet, zul je niet groeien. Dus, omarm onzekerheid en ga ervoor!” Ze benadrukt ook de mentaliteitsverandering die nodig is: “In veel innovatieve praktijken worden docenten facilitators in plaats van traditionele instructeurs. Voor docenten die gewend zijn om elk aspect te controleren, kan het moeilijk zijn om een stapje terug te doen. Maar als je dat doet, opent dat krachtige nieuwe mogelijkheden.”