Nieuwsflash faculteit Bètawetenschappen: depressieve apen, ijsjes van zout gletsjerwater, en meer…
Kort nieuws
Bij de faculteit Bètawetenschappen van de Universiteit Utrecht houden we je graag op de hoogte van de allernieuwste ontwikkelingen, spraakmakende doorbraken en bijzondere prestaties binnen ons onderzoek en onderwijs. In deze nieuwsflash vind je korte updates over verschillende onderwerpen, als aanvulling op de meer uitgebreide artikelen in onze nieuwsfeed.

Menselijke symptomen van depressie komen ook voor bij apen
Naast mensen kunnen ook andere dieren depressief worden. Maar hoe stel je vast of een dier depressief is? Bij mensen wordt een depressie vastgesteld aan de hand van negen symptomen die beschreven zijn in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Student gedragsbiologie Jonas van Oosten, UU-bioloog Elisabeth Sterck en Annemie Ploeger van de Universiteit van Amsterdam doken in de wetenschappelijke literatuur om in beeld te krijgen of je deze symptomen ook kunt gebruiken om depressie te herkennen bij andere primaten, zoals chimpansees, makaken en gorilla’s.
Niet alle negen symptomen zoals die beschreven zijn in de DSM-5 zijn aan de buitenkant te zien. Denk aan moeheid of schuldgevoelens. Maar zes symptomen zijn dat wel. Met hun literatuurstudie tonen de onderzoekers nu aan dat ten minste vier van deze symptomen ook aanwezig zijn bij niet-menselijke primaten. Het gaat om anhedonie (het niet meer ervaren van vreugde), gewichtsveranderingen, veranderingen in slaappatronen en veranderingen in de psychomotorische snelheid.
Om de diagnose depressie te krijgen, moeten mensen vijf van de negen DSM-5 symptomen vertonen. Van Oosten en collega’s stellen nu voor dat niet-menselijke primaten vier van de zes waarneembare symptomen moeten vertonen om als depressief te worden aangemerkt. Van Oosten: “Als we depressie bij dieren kunnen vaststellen, biedt dit de mogelijkheid tot een behandeling, waarmee hopelijk het dierenwelzijn kan worden verbeterd. Daarnaast kan het vergelijken van depressie bij mensen en andere diersoorten ons helpen om beter te begrijpen hoe en waarom depressie is ontstaan.”
Collaborations for Future: Tien moedige pogingen iets te doen als reactie op de klimaatcrisis
Tien klimaatwetenschappers en tien ontwerpers werkten negen maanden samen zonder vaste opdracht. Het resultaat? Een reeks verrassende projecten die de klimaatcrisis op creatieve, confronterende en speelse manieren tastbaar maken. Onderzoekers Roderik van de Wal en Tim van den Akker leverden elk een bijdrage aan de tentoonstelling van Collaborations for Future.
Van de Wal werkte samen met ontwerper Merel Witteman aan een bijzondere ijscobar. De zes waterijsjes in deze bar, gemaakt van zout gletsjerwater, vertellen elk een verhaal over Antarctica. Neem bijvoorbeeld de Doomsday Delight, een ijsje dat eer bewijst aan de gevaarlijkste gletsjer ter wereld. Een zoete herinnering aan een ijzige realiteit: hoe lang hebben we nog gletsjers om ijsjes van te maken?
Samen met Colette Aliman bedacht Van den Akker de Open Climate Call, een interactieve telefooncel waar bezoekers live met een klimaatwetenschapper in gesprek gaan. Hier beantwoordt hij vragen over wat echt en onecht is aan klimaatverandering, en benadrukt hij dat sociale oplossingen nodig zijn in de strijd tegen de klimaatcrisis.
Benieuwd naar meer van deze verrassende samenwerkingen? De expositie is nog te zien tot 28 februari 2025 bij Foundation We Are in Eindhoven.

Best paper award: Kunnen large language models helpen data te onttrekken voor process mining?
Onderzoeker Vinicius Stein Dani en collega’s hebben de Best Paper Award ontvangen tijdens de 30ste internationale conferentie voor coöperatieve informatiesystemen (CoopIS).
In de bekroonde studie onderzochten de wetenschappers het gebruik van large language models (LLM's) om te helpen bij de extractie van een event-log. Een event-log is nodig voor process mining, een methode voor het analyseren en verbeteren van bedrijfsprocessen. Hoewel een event-log onmisbaar is voor process mining, is het niet altijd direct beschikbaar. Het kost veel tijd om in zo’n geval toch een event-log te onttrekken.
De resultaten van dit artikel tonen de mogelijkheden voor extractie-tools die door LLM’s worden ondersteund. Deze tools maken het extractieproces toegankelijk voor een breder scala aan gebruikers binnen een organisatie.
Universiteit Utrecht host van evenement om wiskundeproblemen van bedrijven op te lossen
De Universiteit Utrecht is van 27 tot en met 31 januari 2025 gastheer van de volgende editie van de Studiegroep Wiskunde met Industrie. De Studiegroep Wiskunde met Industrie (SWI) is een bijeenkomst van een week voor academici en bedrijven en wordt gesponsord door NWO. Ongeveer zeventig wiskundigen, variërend van promovendi tot hoogleraren, werken in groepen aan problemen die door bedrijven zijn aangedragen. De deelnemers besteden de hele week aan het bestuderen van deze problemen en presenteren hun resultaten op vrijdag.
Zes bedrijven uit verschillende sectoren hebben dit jaar problemen aangedragen die een breed scala aan wiskundige expertise vereisen. Het RIVM is bijvoorbeeld op zoek een snellere en betrouwbaardere methode om onwaarschijnlijke waarden op te sporen in hun processen om afvalwater te testen. Het RIVM verzamelt en analyseert watermonsters van alle afvalwaterzuiveringsinstallaties in het land op structurele basis. Soms zijn de testresultaten ongebruikelijk of onwaarschijnlijk en dat mogen ze niet worden meegenomen. Andere bedrijven die problemen hebben aangedragen, zijn: CBS, Jasco Applied Sciences bv, Sanofi, SVI en UMCU.