Nathaniel Martin: “We hopen op een revolutie in laboratoriumonderzoek”

Nathaniel Martin (Farmaceutische Wetenschappen) ontvangt een ZonMw-subsidie ​​van 500.000 euro voor onderzoek naar resistente Gram-negatieve bacteriën. Hiermee gaat hij op zoek naar nieuwe manieren om Gram-negatieve ziekteverwekkers gevoelig te maken voor antibiotica die normaal gesproken alleen op Gram-positieve bacteriën werken. Gram-negatieve bacteriën hebben een extra beschermingslaag tegen medicijnen: een extra membraan om de celwand heen, dat een fysieke barrière vormt voor antibiotica die op de celwand werken. Om die barrière te doorbreken, zoeken de wetenschappers combinaties van antibiotica met andere geneesmiddelen die het buitenmembraan kunnen verstoren. Martin: “Feitelijk betekent dat dat we strategischer moeten werken.”

De dreiging van antibioticaresistente wordt steeds ernstiger. Eerder deze maand stierf een Amerikaanse vrouw aan een Gram-negatieve bacteriële infectie die resistent bleek te zijn tegen alle 26 antibiotica waarover haar artsen beschikking hadden. Samen met Suzan Rooijakkers (UMC Utrecht) en Oscar Kuipers (Rijksuniversiteit Groningen), partners in het toegekende ZonMw-project, gaat Martin op zoek naar verschillende combinaties van geneesmiddelen die elkaar kunnen versterken in de strijd tegen dit soort resistente Gram-negatieve ziekteverwekkers.

Revolutie

“Ondertussen willen we ook een verandering teweegbrengen in hoe antibiotica worden ontdekt”, vertelt Martin. “De huidige testmethoden zijn niet representatief voor het menselijk lichaam: ze negeren het feit dat menselijk bloed eiwitten bevat die het buitenmembraan van Gram-negatieve bacteriën kunnen verstoren.” Rooijakkers en haar onderzoeksgroep zijn experts in onderzoek naar dat soort eiwitten. Martin en Rooijakkers gaan systematisch evalueren welk effect de componenten van bloed hebben in laboratoriumonderzoek naar antibiotica. “Met deze nieuwe methode kunnen we werkzame geneesmiddelen vinden die we met conventionele methoden gemist zouden hebben. We hopen op een revolutie in in-vitrolaboratoriumtesten.”

Samenwerking

De samenwerking vond zijn oorsprong binnen een van de onderzoeksthema's van het Netherlands Centre for One Health (NCOH). In de labs van Rooijakkers en Martin zullen de onderzoekers high-throughputtesten gebruiken om kansrijke combinaties van geneesmiddelen te identificeren. De groep van Oscar Kuipers in Groningen onderzoekt hoe die combinaties werken tegen heteroresistentie: het verschijnsel dat bepaalde bacteriën niet worden beïnvloed door antibiotica, hoewel ze genetisch identiek zijn aan andere bacteriën die wel worden aangetast. Dit kan inzicht geven in de processen die leiden tot antibioticaresistentie.

Spin-off

Naast de onderzoekers van de Universiteit Utrecht, UMC Utrecht en de Rijksuniversiteit Groningen, is ook Martins spin-offbedrijf Synamp Pharmaceuticals BV betrokken. Martin legt uit: “Als ons onderzoek nieuwe producten oplevert met klinische relevantie, is het belangrijk dat er bedrijven zijn die interesse hebben in verdere ontwikkeling.” Maar er zijn ook andere soorten resultaat waar Martin blij mee zou zijn. “Het project kan ook leiden tot nieuwe kennis, zoals het identificeren van een veelbelovende combinatie van een bestaand antibioticum met een ander goedgekeurd geneesmiddel. In zo’n geval kunnen artsen misschien al direct beginnen met het toedienen van die combinatie van medicijnen.”