Meer vrouwen in wetenschap? Doe wat aan masculien stereotype

In Nederland wil het almaar niet lukken om het aantal vrouwelijke hoogleraren degelijk op te schroeven. Belle Derks, hoogleraar Sociale Psychologie aan de Universiteit Utrecht, wijt dit onder meer aan onze hardnekkige genderstereotypering van de wetenschapper. “Ons beeld van de wetenschapper is heel masculien. Als Nederlanders aan wetenschap denken, stellen ze zich een man voor.”

Begin oktober was de Utrechtse hoogleraar de keynote speaker op de 17e Europese Gender Summit, in Amsterdam. Derks ging, in het bijzijn van onder anderen minister OCW Ingrid van Engelshoven, in op de vraag waarom het juist in Nederland maar niet wil vlotten om meer vrouwen in de top van de wetenschap te krijgen.
 

Bètawetenschappen: mannen

Dat Nederland met een sterke genderstereotypering in de wetenschap worstelt, laat Derks zien aan de hand van vergelijkend onderzoek tussen landen naar het beeld van onderzoekers in de bètawetenschappen. “Nederlanders groeien op met het idee dat bètawetenschappen echt iets voor mannen is. Nergens anders ter wereld is het onbewuste vooroordeel dat bètawetenschappers mannen zijn zo sterk als in Nederland. Dat zie je ook terug in de techniekstudies: in Nederland kiezen weinig meisjes voor zo’n studie.”

Dominant

Derks onderzocht ook welke eigenschappen wetenschappers in Nederland denken dat ze nodig hebben om aan universiteiten hogerop te komen. “Dan komt naar voren dat men waarneemt dat een wetenschapper dominant en prestatiegericht moet zijn. Een goede onderzoeker gaat voor het eigenbelang, is competitief en prestatiegericht. Onderzoek toont aan dat dit eigenschappen zijn die makkelijker met mannen dan met vrouwen worden geassocieerd. Ook vonden we in ons onderzoek dat een dergelijk, zeer mannelijk beroepsstereotype als een self-fulfilling prophecy werkt die de ondervertegenwoordiging van vrouwen op hogere posities in de academische wereld in stand houdt.”

Spreek bijvoorbeeld een streefcijfer voor het aantal vrouwelijke hoogleraren af.

Sturende overheid

Gevraagd hoe Nederland ook meer vrouwelijke hoogleraren krijgt, haalt Derks het ‘Westerdijkjaar’ aan. “Door dat initiatief werden er in 2017 in Nederland honderd extra vrouwelijke hoogleraren aangesteld.” Derks oppert dat nog eens zo’n ronde allerminst kwaad kan. “Al moeten we dan ook de rest van de pijplijn in de gaten houden en blijven aanvullen, zodat er genoeg universitaire hoofddocenten zijn die de volgende stap kunnen maken.” Ook kan de overheid volgens Derks meer sturend opereren, bijvoorbeeld door een streefcijfer voor vrouwelijke hoogleraren af te spreken en geld pas uit te keren als universiteiten laten zien dat ze hieraan werken. “Tijdens de Gender Summit hoorde ik over onderzoeksfinanciers in het Verenigd Koninkrijk die alleen geld uitkeren aan universiteiten die aantoonbaar vooruitgang boeken op genderdiversiteit. Pas wanneer diversiteitseisen net zo serieus worden als andere kwaliteitseisen, zullen er geen universiteiten meer zijn die het zich kunnen veroorloven dit niet als prioriteit te zien.”