Marjolein Dijkstra wint Physicaprijs 2025

Marjolein Dijkstra, hoogleraar Computer Simulations of soft Condensed Matter aan de Universiteit Utrecht, is dit jaar de winnaar van de Physicaprijs. Dit is de meest prestigieuze erkenning voor natuurkundigen die in Nederland actief zijn. Als expert in de fysica van zachte materialen – denk aan polymeren, colloïden en vloeibare kristallen – staat Dijkstra internationaal bekend om haar baanbrekende onderzoek en grote impact op het veld.

Marjolein Dijkstra wordt gezien als één van de kopstukken in de ‘soft matter’-fysica, een vakgebied dat zich richt op het begrijpen en ontwikkelen van zachte materialen. Met meer dan 300 wetenschappelijke publicaties en tientallen promovendi en postdocs die zij begeleidde, heeft ze een enorme bijdrage geleverd aan de natuurkunde.

Doorbraak in colloïdenonderzoek

Een van haar meest spraakmakende prestaties was haar onderzoek naar colloïdale suspensies – vloeistoffen met microscopisch kleine deeltjes erin. In 2005 liet ze zien hoe deeltjes met tegengestelde ladingen kunnen worden gecombineerd om snel grote kristalclusters te vormen. Deze ontdekking heeft een heel nieuw onderzoeksgebied binnen de colloïdfysica opgeleverd en heeft ook toepassingen in de ontwikkeling van geavanceerde materialen.

Actieve deeltjes en machine learning

Dijkstra is een pionier op het gebied van actieve deeltjes, oftewel zelfbewegende deeltjes. Een van haar doorbraken was het gebruik van deze deeltjes om het probleem van dichte random pakkingen van harde bollen op te lossen, een klassiek vraagstuk in de statistische fysica. De laatste jaren zet zij ook machine learning in om nieuwe, complexe materialen te ontwerpen – een spannende ontwikkeling in haar vakgebied.

Betrokken bij wetenschap en beleid

Naast haar wetenschappelijke prestaties heeft Dijkstra veel betekend voor het versterken van de natuurkunde in Nederland. Als hoogleraar sinds 2007 en promotor van 45 promovendi en 24 postdocs, speelt ze een belangrijke rol in het opleiden van nieuwe generaties onderzoekers. Ze bekleedde leidinggevende functies, waaronder bij het Debye Institute for Nanomaterials Science, en is lid van diverse adviesraden. Haar inzet voor wetenschap en technologie blijkt ook uit haar betrokkenheid bij de Sectorplan Commissie Bèta en Techniek.

Dijkstra’s indrukwekkende loopbaan is al vaker erkend. Zo won ze onder andere de FOM Minervaprijs (2000), een NWO Vici-beurs (2006), de Aspasia-prijs (2007), en een ERC Advanced Grant (2020). In 2020 werd ze benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW).

Deze prijs is een mooie erkenning van mijn werk, maar ook een erkenning van de sterke soft matter- en biofysicagemeenschap die we hier aan de Universiteit Utrecht hebben opgebouwd. Daar hebben heel veel collega’s, de faculteit, departementen natuur- en scheikunde, en het Debye Instituut, aan bijgedragen.