Kustbescherming gebaseerd op de natuur: klimaatbestendig?

Klimaatverandering noopt tot nieuwe manieren van denken over kustbescherming. Oplossingen gebaseerd op de natuur zijn veelbelovend. Maar om zulke natuurlijke systemen te kunnen inzetten als bescherming tegen de stijgende zeespiegel, moeten we weten hoe klimaatbestendig ze zijn. Hier is nog maar weinig over bekend. Daarom gaat Tjeerd Bouma dit onderzoeken als nieuwbenoemd hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en onderzoeker bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). Op woensdag 20 november houdt Bouma zijn inaugurele rede aan de Universiteit Utrecht.

Dijken worden sterker als we de biodiversiteit in de dijkbegroeiing verhogen. Zeegrasvelden voor de kust kunnen tropische stranden duurzaam beschermen. De natuur draagt zo bij aan de veiligheid van bijna alle kustbeschermingssystemen.

Veranderende plantensoorten

Maar ecosystemen die we willen inzetten voor kustbescherming zijn ook kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. De opwarming van het klimaat verandert plantensoorten. Dat inzicht begint zich nu te ontwikkelen. Het kan grote gevolgen hebben voor de stabiliteit en effectiviteit van dergelijke vormen van kustbescherming waarbij de natuur een grote rol speelt.

Hevigere stormen

Ook de frequentie en intensiteit van stormen veranderen als gevolg van klimaatverandering. Maar over het effect daarvan op de kustbescherming weten we nog bijna niets. Om dit te onderzoeken heeft het NIOZ nieuwe, unieke onderzoeksinstrumenten ontwikkeld: zogenaamde field flumes. Daarmee onderzoeken de Universiteit Utrecht en het NIOZ gezamenlijk of kustecosystemen dergelijke stormen kunnen doorstaan als we ze inzetten voor kustbescherming. Want, meent Bouma, “alleen door goed, fundamenteel begrip van hoe de natuur werkt, kunnen we duurzaam gebruik maken van natuurlijke processen voor kustveiligheid”.

Brede kustzones van de toekomst

Hoe moeten de brede kustzones van de toekomst er dan uitzien? “We moeten robuuste kustlandschappen ontwikkelen, waarin we op een slimme manier gebruik maken van natuurlijke processen, maar niet vergeten dat de mensen die er wonen ook in hun levensonderhoud moeten kunnen voorzien om zich zowel welvarend als veilig te voelen,” zegt Bouma, die dit in ruimtelijke studies onderzoekt. “Als onderzoeker is het belangrijk hierbij ook de maatschappelijke context in ogenschouw te nemen.” Hiervoor gaat Bouma samenwerken met Utrechtse wetenschappers uit andere disciplines. Hij hoopt met zijn aanstelling de samenwerking tussen de Universiteit Utrecht en het NIOZ verder uit te bouwen.

Kennisoverdracht

En als we weten welke natuurlijke vormen van kustbescherming klimaatbestendig zijn, hoe kunnen we die dan aanleggen? Hoe zorgen we voor voldoende draagvlak voor dit type oplossingen, die uiteraard ruimte nodig hebben? In dergelijke processen lijkt het er volgens Bouma vaak op dat niet alle kennis die er is, effectief wordt benut. Zo zou een betere toelichting op het belang van het creëren van brede kustzones voor onze kustveiligheid op de lange termijn, de discussie over projecten als de Hedwigepolder in Zeeuws-Vlaanderen mogelijk in een totaal ander daglicht hebben geplaatst, denkt hij. De overdracht van kennis van wetenschap naar de maatschappij is volgens Bouma daarom cruciaal, evenals het werken met maatschappelijke partners.

Om de onderzoeksresultaten in de praktijk te brengen, kijkt Bouma daarom nu al samen met bedrijven hoe we kustbescherming gebaseerd op de natuur kunnen aanleggen of restaureren op de plekken waar we ze nodig hebben voor duurzame, klimaatbestendige kustbescherming. “Juist omdat de bedreiging van onze kust nu zo groot is, moeten we vooral niet gaan somberen maar iets gaan doen. Ik zie liever dat we als wetenschappers de handen in een slaan om kennis uit verschillende disciplines te bundelen, en zo de maatschappij creatieve oplossingen te bieden. Daar wil ik als ecoloog heel graag aan bijdragen.”

De inaugurele rede van Tjeerd Bouma als hoogleraar ‘Biogeomorphological ecology of estuaries and coasts’ aan de Universiteit Utrecht vindt plaats op woensdag 20 november om 16.15u in het Academiegebouw op het Domplein in Utrecht.