Klimaatrechten van kinderen: update VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind
VN-Comité voor de Rechten van het Kind raadpleegt kinderen wereldwijd
Het VN-Comité voor de Rechten van het Kind houdt momenteel een online raadpleging onder kinderen en jongeren (tot en met 17 jaar) om hun meningen en ervaringen over het milieu en klimaatverandering te delen. Doel is na te gaan hoe de rechten van kinderen worden beïnvloed door de milieucrisis en wat overheden moeten doen om deze rechten te handhaven. Julie Fraser, verbonden aan het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten van de Universiteit Utrecht, juicht het initiatief toe. "Binnen de internationale mensenrechtenwetgeving is traag gereageerd op de klimaatcrisis. Pas in oktober 2021 erkende de VN-Mensenrechtenraad het recht op een schoon, gezond en duurzaam milieu. Daarom is dit initiatief om het verband tussen kinderrechten en het milieu te onderzoeken en te verklaren dringend nodig. Het komt geen dag te laat."
Het Comité bestaat uit onafhankelijke deskundigen uit de hele wereld en houdt toezicht op de tenuitvoerlegging door staten van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind dat in 1989 werd vastgesteld. "In die tijd waren het milieubewustzijn en de wetenschap over klimaatverandering nog minder ontwikkeld, en dus komt het milieu in het verdrag niet zo sterk aan bod. Tegenwoordig weten we echter hoe enorm belangrijk het milieu is voor het verwezenlijken van alle mensenrechten, in het bijzonder de rechten van het kind", aldus Fraser. De consultatie zal resulteren in een zogeheten Algemeen Commentaar, een reeks aanbevelingen die staten moeten helpen bij de binnenlandse tenuitvoerlegging van hun internationale wettelijke verplichtingen met betrekking tot kinderrechten en klimaatverandering.
Daad bij woord
Volgens Fraser is de consultatie van kinderen door het Comité belangrijk omdat het op deze wijze een aantal Verdragsrechten in de praktijk brengt. "Het Comité voegt hiermee de daad bij het woord. Zo worden kinderen van alle leeftijden in de Conventie gezien als rechthebbenden die voor hun mening kunnen opkomen en die niet alleen 'speciale bescherming' van volwassenen nodig hebben. Ik denk dat het raadplegingsproces een uitstekende manier is voor het Comité om inzichten van kinderen te verkrijgen, maar ook voor kinderen om over hun rechten te leren".
Het Comité heeft ook een adviesteam opgericht dat uit kinderen bestaat. In dit team zitten activisten als Chiara Sacchi, die eerder – samen met jongeren uit verschillende landen – bij het Comité een klacht indiende tegen Argentinië en andere landen wegens schade aan hun welzijn vanwege de klimaatverandering. Hoewel het Comité de klacht niet-ontvankelijk verklaarde (omdat de binnenlandse rechtsmiddelen niet volledig waren benut), erkende het wel dat staten extraterritoriale rechtsmacht hebben ten aanzien van kinderen die schade ondervinden van emissies op hun grondgebied.
De online vragenlijst staat open voor kinderen en jongeren tot 30 juni 2022. "Momenteel is hij echter alleen beschikbaar in het Engels, Frans en Spaans, waardoor hij niet toegankelijk is voor miljoenen kinderen die andere officiële VN-talen spreken, zoals Chinees en Arabisch. En als online campagne is het ook alleen toegankelijk voor kinderen met toegang tot internet", zegt Fraser.
Ik heb hoge verwachtingen van dit Algemeen Commentaar. Het vormt een echte kans voor het Kinderrechtencomité om de conceptuele en juridische scheidslijnen tussen de mensenrechtenwetgeving en het milieu te helpen overbruggen.
Afronding gepland voor 2023
Het VN-Comité zal de resultaten van de vragenlijst en andere bijdragen meenemen bij het opstellen van ]het Algemeen Commentaar. Er zal ook een "kindvriendelijke" versie van het commentaar worden opgesteld en verdere input en feedback van kinderen worden gevraagd. Dit concept zal dan verder worden besproken in workshops en worden aangepast, alvorens het wordt voltooid en in 2023 ingaat..
Julie Fraser heeft hoge verwachtingen. "Het is een levensgrote kans voor het Comité voor de Rechten van het Kind om de conceptuele en juridische scheidslijnen tussen de mensenrechtenwetgeving en het milieu te helpen overbruggen. Het Comité heeft daaraan al bijgedragen, bijvoorbeeld met zijn Sacchi et al v. Argentina et al-beslissing van vorig jaar. Maar het moet zich nog buigen over lastige kwesties, zoals de rechten van toekomstige generaties en de billijke verdeling van lasten en lusten tussen generaties, en het verplichten van staten tot internationale samenwerking. Die zaken zijn van essentieel belang bij de aanpak van een mondiaal probleem als klimaatverandering. Ik ben ook benieuwd of (en hoe) de Commissie zich zal verhouden tot de resolutie van de VN-Mensenrechtenraad over het recht op een schoon, veilig en duurzaam milieu en de mogelijke relatie daarvan met het Kinderrechtenverdrag."
Zie de website van het VN-Bureau voor de Rechten van de Mens voor meer informatie, waaronder het voorlopig concept van Algemeen Commentaar nr. 26
Julie Fraser is universitair hoofddocent verbonden aan het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten en het Montaigne Centrum voor Rechtsstaat en Rechtspleging van de Universiteit Utrecht. Zij ontving in 2019 de Max van der Stoel Mensenrechtenprijs voor haar proefschrift, dat in 2020 als monografie verscheen bij Cambridge University Press: 'Social Institutions and International Human Rights Law Implementation: 'Every Organ of Society'. Zij is expert op het gebied van mensenrechten en internationaal strafrecht.