Kennismaking met Copernicus-subsidie-winnaars

Bij het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling werken onze interdisciplinaire onderzoekers aan het bevorderen van de overgang naar een rechtvaardige, duurzame wereld. Vijf van onze collega's ontvingen onlangs indrukwekkende subsidies van de European Research Council (ERC) en de Nederlandse Onderzoeksraad (NWO). We hebben met hen samengezeten om hun succes te vieren, de ambities achter hun onderzoek te leren kennen en te horen hoe deze projecten zullen bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe manieren van denken en doen die ons kunnen helpen bij het aanpakken van de vele complexe duurzaamheidsuitdagingen waar de samenleving vandaag de dag voor staat.

Tatiana Acevedo Guerrero: Homescapes make the world we live in? Learning from homes in the urban South 

Het 'moderne huis' werd mogelijk gemaakt door de ontwikkeling van infrastructuur, bijvoorbeeld voor water, in de 19e eeuw. Dit gebeurde vooral in steden in het Noorden. In steden in het Zuiden hangt de manier waarop je toegang hebt tot water vaak af van je sociale status. Wijken met lage inkomens hebben zelden regelmatig toegang tot leidingwater in hun huizen. In plaats daarvan zijn ze afhankelijk van intermitterende systemen, kleinschalige dienstverleners, regenopvang en andere manieren om aan water te komen. Wat gebeurt er als het water eenmaal is getransporteerd en opgeslagen in patio's en keukens?  Deze vraag vormt de basis voor HOMESCAPES, een onderzoeksproject onder leiding van Tatiana Acevedo Guerrero, dat een  ERC startbeurs is toegekend. 

Wat ik interessant vind aan dit project, is dat de mensen uit de gemeenschap na afloop van een training samenwerken met onderzoekers om hun ervaringen te verzamelen en te interpreteren. En iedereen wordt gecompenseerd voor zijn werk.

HOMESCAPES streeft ernaar om te begrijpen hoe sociale machtsverhoudingen verweven zijn met de ecologische realiteit van stedelijke huishoudens in het Zuiden, met water als uitgangspunt. "In deze huizen vinden veel van de processen plaats die het leven in de stad in stand houden, vaak in onzekere omstandigheden," legt Acevedo Guerrero uit. "Vooral als ze worden geconfronteerd met de toenemende gevolgen van klimaatverandering en de last van de pandemie.

Flor Avelino: Power dynamics in transformative social innovation 

De uitdagingen van vandaag vragen om meer dan alleen technologische oplossingen. Ze vereisen ook sociale innovaties die de bestaande machtsdynamiek, die leidt tot onrechtvaardigheid en onduurzaamheid, aan het wankelen kunnen brengen. Het POTRANSI-project van Flor Avelino onderzoekt dit soort sociale innovaties. Het bestudeert groepen en netwerken die zich richten op het creëren van alternatieve praktijken en onderzoekt hoe sociale innovaties verbindingen leggen tussen lokale netwerken. Avelino kreeg een ERC-consolidatorbeurs voor het project. 
 
Avelino noemt gedecentraliseerde energieproductie, de sharing economy, ecogemeenschappen en participatieve democratie als voorbeelden van zulke groepen. Hoewel technologieën zoals zonnepanelen en windmolens deel uitmaken van het plaatje, ligt de echte essentie van sociale innovatie in het opnieuw vormgeven van sociale relaties en in de nieuwe manieren van doen, denken en organiseren. 

Sociale innovaties kunnen transformatief zijn als ze de dominante machtsverhoudingen in de samenleving uitdagen, veranderen en vervangen.

Toch steekt er een uitdaging bovenuit: als innovaties een echte impact willen hebben, moeten ze zich verspreiden over de samenleving, waarbij ze mogelijk hun nieuwigheid verliezen en het risico lopen te worden opgenomen in bestaande systemen. Het project stelt de vraag wie of wat de macht heeft door sociale innovatie, hoe bestaande machtsverhoudingen veranderen en wat de onbedoelde gevolgen zijn van machtsverschuivingen. 

Avelino: "We streven ernaar om machtsgeletterdheid te bevorderen, geïnformeerde debatten aan te gaan over macht in sociale innovatie en transformatie, en macht centraal te stellen in discussies die vaak dit cruciale aspect over het hoofd zien."  

Toon Meelen – Retro-innovation for long-distance travel 

Duurzame innovatie wordt vaak alleen geassocieerd met gloednieuwe technologie. Toon Meelen wil laten zien dat duurzame innovatie ook een combinatie kan zijn van oude, bestaande en nieuwe praktijken en technologieën. Hij kreeg een VENI-beurs van NWO om zijn onderzoek uit te voeren. "Ik ga kijken naar de gevallen van nachttreinen, zeppelins en liften," zegt Meelen. "Ik vind het fascinerend dat verschillende bedrijven proberen om deze vergeten technologieën en praktijken nieuw leven in te blazen, maar dan met behulp van moderne digitale platforms." 
 
Maar Meelen verwacht dat dit verrassend moeilijk zal zijn: veel oude technologieën hebben een slechte reputatie, terwijl ze een duurzame manier van transport zouden kunnen zijn. Denk aan de Zeppelin, die nog steeds wordt geassocieerd met de ramp met de Hindenburg in 1937.   

Ik ben blij dat ik in dit project ook radicaal andere toekomsten kan verkennen, zoals een lucht vol zacht glijdende Zeppelins waar mensen ooit over droomden.

Meelen's overkoepelende doel is om te laten zien dat er veel potentieel zit in de combinatie van elementen van praktijken uit allerlei tijden en plaatsen. "Specifiek voor het internationale treinverkeer wil ik de beleidsvorming op EU- en nationaal niveau beïnvloeden," zegt Meelen. "Ik denk dat daar nog veel ruimte voor verbetering is." 

Iryna Susha: Business-to-Government data sharing for societal challenges 

Overheden streven er steeds meer naar om op feiten gebaseerde beslissingen te nemen op basis van de best beschikbare data. Op dit moment beschikken bedrijven over meer relevante gegevens die waardevol kunnen zijn voor het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen dan overheden. Overheden in de EU zijn begonnen met het nemen van maatregelen om bedrijven te dwingen gegevens te delen met de overheid wanneer het algemeen belang in het spel staat. Iryna Susha is DATA ALLY begonnen om deze dynamiek te onderzoeken. Ze kreeg een VIDI beurs van NWO om het project op te starten.  
 
"DATA ALLY heeft als doel te onderzoeken hoe Business-to-Government (B2G) datadeling voor maatschappelijke uitdagingen wordt geïnstitutionaliseerd op EU-, nationaal en lokaal niveau," legt Susha uit. Dit project is het eerste in zijn soort. 

Met mijn onderzoek wil ik overheden in de hele EU in staat stellen om gebruik te maken van gegevens die cruciaal zijn voor het oplossen van maatschappelijke problemen.

Het project vergelijkt datatoegangsstrategieën van overheden en de resultaten van datagebruik in verschillende domeinen, zoals hulpdiensten, de productie van statistieken en stedelijke mobiliteit. "Waarom zoeken steden toegang tot bedrijfsgegevens voor bepaalde problemen en niet voor andere?" vraagt Susha. "Zulke vragen zijn waardevol om te verklaren hoe overheden omgaan met datakwesties." 

Het overkoepelende doel is om overheidsorganisaties te helpen in hun relaties met de private sector. "Op de korte termijn wil ik in de hele EU ervaringen consolideren over de verschillende benaderingen van het delen van gegevens tussen bedrijven en overheid," zegt Susha. "Het langetermijneffect van het project is om overheden in staat te stellen, met behulp van bewijs en lessen uit de hele EU, de gegevenssoevereiniteit te vergroten." 

Xiao-Shan Yap: Planetary stewardship in view of Earth-Space sustainability 

Menselijke activiteiten in de ruimte zijn de afgelopen jaren toegenomen, van satellietinfrastructuursystemen in een baan om de aarde tot de mogelijke ontginning van mineralen op andere hemellichamen. Op dit moment weten we nog veel te weinig over hoe deze activiteiten van invloed kunnen zijn op de planetaire crisis waarmee de mensheid nu al wordt geconfronteerd.  
 
Het PLANETSTEWARDS-project van Xiao-Shan Yap onderzoekt hoe verschillende belanghebbenden, elk gedreven door verschillende waarden en doelstellingen, strategieën kunnen ontwikkelen om duurzaamheidscrises op planetaire schaal aan te pakken. Het project ontving een ERC startbeurs.  

Mijn onderzoek richt zich op milieu- en maatschappelijke uitdagingen die de relaties tussen mens, aarde en ruimte snel veranderen.

PLANETSTEWARDS zal drie verschillende benaderingen analyseren, namelijk die van de staat, de markt en de gemeenschap. De door de staat gestuurde benadering omvat actieve interventie door overheidsinstanties, gedreven door de intensivering van de geopolitiek. De marktgestuurde benadering vertrouwt op marktkrachten en particuliere ondernemingen om duurzame praktijken in de ruimte te sturen. De gemeenschapsgerichte benadering tenslotte legt de nadruk op de collectieve inspanningen van diverse gemeenschappen over de hele wereld om het verlies van culturele waarden als gevolg van toenemende ruimtevaartactiviteiten te beschermen. 

Het onderzoek van Yap belooft licht te werpen op de ingewikkelde dynamiek tussen deze benaderingen van planetair rentmeesterschap en hun gevolgen voor de duurzaamheid van zowel de aarde als de ruimte. Yap: "Door zich te verdiepen in de ecologische en sociale dimensies van duurzaamheid, wil het project informatie verschaffen over toekomstig beleid en praktijken die vorm zullen geven aan het evoluerende landschap van menselijke activiteiten buiten onze planeet."