Jong kunnen zijn in de stad versterkt thuisgevoel van jonge vluchtelingen

Jongeren met een vluchtelingenachtergrond die zich in een stad vestigen, hebben baat bij een gevarieerde stedelijke cultuur. Door leeftijdsgenoten te ontmoeten bij festivals, buurthuizen of op straat met wie ze dezelfde interesse delen in muziek, kunst of sport voelen ze zich sneller thuis in hun nieuwe stad. Wat hun afkomst of vluchtverhaal is, is belangrijk in het contact. Maar bij dit soort ontmoetingen gaat het vooral over gedeelde ervaringen. Bovendien verrijken de nieuwkomers de stedelijke cultuur met nieuwe muziekstijlen en subculturen.

Dit blijkt uit het Europese onderzoeksproject Everyday Experiences of young refugees and asylum seekers in public spaces. waar stadsgeograaf Ilse van Liempt vanuit de Universiteit Utrecht de afgelopen drie jaar bij betrokken was.

Stad biedt ruimte voor ontmoeting

“In het asielbeleid ligt de focus vaak op huisvesting, taal en werkgelegenheid. Wat we in dit onderzoek duidelijk zien is dat integratie van jonge vluchtelingen zich eerder in het informele circuit afspeelt, daar waar ze andere jongeren treffen in meer ongedwongen sferen. En dat een stedelijke context - naast dat er ook zeker uitsluiting plaats vindt - deze groep nieuwkomers ook veel te bieden heeft. Omdat er een mix aan bevolkingsgroepen woont waar ze aansluiting bij kunnen vinden."

Gebruik openbare stedelijke ruimte

"Een stad heeft sportfaciliteiten, uitgaansgelegenheden en hangplekken om leeftijdsgenoten te ontmoeten. Daarbij gaven de jongeren expliciet aan dat ze juist op deze plekken aan het stigma van vluchteling konden ontsnappen en 'jong' konden zijn tussen andere jongeren. Via gedeelde interesses onderdeel worden van een bepaalde subcultuur. Dat versterkt het gevoel welkom te zijn”, aldus Ilse van Liempt. Sara, een jonge Syrische vrouw uit Amsterdam Noord gebruikt de openbare ruimte bijvoorbeeld om te kickboksen. Daarmee heeft ze een plek gevonden waar ze even alle stress kan vergeten. De plek geeft haar een thuisgevoel in Amsterdam.

In de stad kunnen jongeren aan het stigma van vluchteling ontsnappen en gewoon jong zijn, zoals andere jongeren.

Gevoel van belonging

De plekken waar nieuwkomers andere jongeren troffen, gaf ook richting aan hun leven. Sommige jongeren gingen in de avond sporten, om daarna makkelijker in slaap te vallen als ze met nachtmerries kampten als gevolg van hun reis en vluchtervaringen. De persoonlijke ontmoetingen met andere jongeren hielpen hen ook om traumatische ervaringen te verwerken en zich minder eenzaam te voelen. Ze maakten daarbij onderscheid tussen functionele contacten met hulpverleners die ze waardeerden en duurzame vriendschappen met leeftijdgenoten die ze in hun vrije tijd ontmoetten.

Culturele verrijking

Uit het onderzoek kwam ook naar voren dat jonge vluchtelingen nieuwe subculturen introduceren, die bijdragen aan de culturele verrijking van steden. Zo is het tegenwoordig in steeds meer Nederlandse steden mogelijk om een sisha lounge te bezoeken, waar jongeren samen een waterpijp roken. Deze traditie is meegekomen uit Arabische landen. Ook nieuwe muziek- of dansstijlen doen via jonge nieuwkomers hun intrede in de stedelijke cultuur.

Veldonderzoek

Ilse van Liempt coördineerde het onderzoek in Nederland. Samen met Mieke Kox en Rik Huizinga onderzocht zij hoe jongeren met een vluchtelingenachtergrond hun weg vinden in de Amsterdamse metropool. Ze licht de aanpak toe: “We hebben hiervoor participatief veldonderzoek gedaan in buurthuizen, waar we als vrijwilliger taalles gaven in combinatie met kwalitatieve interviews. Daarnaast organiseerden we met een professionele fotograaf photovoice workshops waar vluchtelingen jongeren beschreven hoe zij plekken in de stad ervaren aan de hand van zelfgenomen foto’s.

Boek Refugee Youth: Migration, Justice and Urban Space

De onderzoeksresultaten hoe vluchtelingenjongeren hun draai vinden in de stedelijke omgeving en wat dit betekent voor hun thuisgevoel, zijn beschreven in het boek ’Refugee Youth: Migration, Justice and Urban Space’. Verschillende auteurs zoomen in op de ervaringen van jonge nieuwkomers in verschillende landen. Het onderzoek vond plaats in de Europese steden Leipzig, Amsterdam, Newcastle en Brussel. Ook zijn er auteurs gevraagd om een indruk te schetsen van hoe dit proces verloopt in andere geografische contexten. Zo zijn er bijvoorbeeld hoofdstukken in het boek opgenomen over jonge vluchtelingen in de steden Istanboel, Aman, Johannesburg, Kinshasa en Dar es Salaam.