J.L.C. Schroeder van der Kolk en het ontstaan van de psychiatrie in Nederland

Joost Vijselaar, Timo Bolt

De Utrechtse arts-hoogleraar J.L.C. Schroeder van der Kolk (1797-1862) stond aan de basis van de psychiatrie in Nederland. Deze biografie van een hervormer met een grote reputatie werpt tegelijk een nieuw licht op de geschiedenis van de geestelijke gezondheidszorg.

Mede dankzij de Utrechtse hoogleraar geneeskunde Jacobus Ludovicus Conradus Schroeder van der Kolk kreeg de psychiatrie in de 19e eeuw vorm als nieuwe sociale en wetenschappelijke institutie. Het geijkte beeld is dat de Nederlandse psychiatrie, net als andere wetenschappen, achterbleef bij de grote hervormingsbewegingen in Europa. Dit boek over Schroeder van der Kolk laat zien dat nieuwe ideeën over de zorg voor krankzinnigen en moderne Franse opvattingen over de geneeskunde hier juist al vroeg ingang vonden.

‘Razenden’ en ‘dollen’

Toen Schroeder aan het eind van de 18e eeuw in Friesland geboren werd, waren er alleen een paar gast- en dolhuizen waarin ‘razenden’ en ‘dollen’ onder erbarmelijke omstandigheden opgesloten werden. In 1862, het jaar van Schroeder’s dood waren er zo’n 11 geneeskundige gestichten voor krankzinnigen, bestond er een Krankzinnigenwet (1841) en kende het land een inspectie voor de krankzinnigengestichten. Schroeder van der Kolk had in dit alles mede de hand gehad, onder meer als aanstichter, ideoloog en uitvoerder.

Hervormer tegen wil en dank

De biografie nuanceert het geijkte beeld van Schroeder van der Kolk als de grote hervormer die in zijn eentje een ‘psychiatrische revolutie’ teweegbracht. Hij was wellicht hervormer ‘tegen wil en dank’, tegelijkertijd blijkt toch hoe wezenlijk zijn bijdrage is geweest. Bovendien gaf Schroeder een belangrijke aanzet tot de vernieuwing van het klinisch-anatomisch en neurologische onderzoek in ons land, een kant van de Utrechtse hoogleraar die vaak onderbelicht is gebleven.

Jubileum Altrecht

Het 550-jarig jubileum van Altrecht, voorheen de Willem Arntsz Stichting, waaraan Schroeder vanaf 1827 als regent verbonden was, vormde de aanleiding om een biografie van Schroeder van der Kolk te schrijven. Op 1 mei van dit jaar is het bovendien precies 150 jaar geleden dat hij op 65-jarige leeftijd overleed. De biografie van J.L.C. Schroeder van der Kolk werd financieel mogelijk gemaakt door Altrecht (Utrecht), de Divisie Hersenen en de afdeling psychiatrie van het Universitair Medisch Centrum Utrecht en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Joost Vijselaar is bijzonder hoogleraar Geschiedenis van de psychiatrie aan de Universiteit Utrecht. Eerder verscheen van zijn hand Het gesticht, enkele reis of retour.

Timo Bolt is historicus en als wetenschappelijk onderzoeker verbonden aan het UMC Utrecht. Eerder publiceerde hij Van zenuwachtig tot hyperactief: andere kijk op ADHD.

Boekpresentatie

Op 16 mei wordt het boek feestelijk gepresenteerd aan prof. dr. R.T.J.M. Janssen (Raad van Bestuur Altrecht), prof. dr. G. van der Wal (Inspecteur-generaal Inspectie voor de Gezondheidszorg), prof. dr. R.S. Kahn (hoogleraar psychiatrie UMCU Utrecht), en de familie van J.L.C. Schroeder van der Kolk. Tijdens deze middag zal auteur Timo Bolt spreken en er zijn muzikale intermezzo’s. Lees meer

  • Titel: J.L.C. Schroeder van der Kolk en het ontstaan van de psychiatrie in Nederland
  • Auteur(s): Joost Vijselaar, Timo Bolt
  • isbn: 9789461055620
  • Prijs: € 24,90
  • Uitgeverij: mei 2012, Uitgeverij Boom