Interdisciplinariteit en de wet van Darwin - een analogie
Wat hebben interdisciplinariteit en de wet van Darwin met elkaar te maken? In deze blog bespreekt dr. Amir Raoof, universitair docent Hydrogeologie en Geochemie en lid van de Utrecht Young Academy, interdisciplinariteit in de context van selectie en mutatie.
"Interdisciplinaire samenwerking is een van de doelen in ons onderzoeksbeleid. Interdisciplinariteit wordt door bestuurders op verschillende niveaus bevorderd en verdedigd. Desondanks gaat het niet goed met interdisciplinariteit. In deze blog laat ik een analogie zien tussen interdisciplinariteit en de wet van Darwin, en zal ik deze analogie gebruiken als argument om interdisciplinariteit vanuit de mond van bestuurders te verplaatsen naar de handen en hoofden van onderzoekers.
Om te beginnen is een van de redenen waarom we richting interdisciplinariteit willen bewegen dat ‘de wereld’ zelf wordt beheerst door een verzameling van alle disciplines. ‘De wereld’ omvat in dit geval alles om ons heen, van natuur tot maatschappij. Wereldwijde uitdagingen, zoals de opwarming van de aarde of Covd-19, vragen logischerwijs om een multidisciplinaire aanpak. Wetenschap is onze beste metgezel om deze uitdagingen te overkomen en ons voor te bereiden op toekomstige vraagstukken. Als academici kunnen we ons afvragen: in hoeverre kunnen we vertrouwen op de huidige wetenschappelijke benadering om de beste oplossingen te vinden? Voordat we disciplines met elkaar verbinden om veelzijdige oplossingen te vinden: hoe zijn disciplines op dit moment georganiseerd?
Er zijn geen daadwerkelijke grenzen.
Vakgebieden en onderzoeksvelden categoriseren kennis en methodologie op steeds verfijndere niveaus. De historische ontwikkeling van de wetenschap heeft grenzen gevormd tussen verschillende disciplines. Het is echter evident dat dit geen natuurlijke scheidingslijnen zijn, ondanks wat wij tijdens onze opleiding hebben geleerd. Er zijn geen daadwerkelijke grenzen. Bovendien zijn deze zelfgemaakte grenzen niet gebaseerd op vanzelfsprekende optimale criteria – in ieder geval niet voor de hedendaagse tijd.
Het is duidelijk dat grenzen ons kunnen helpen om onze ideeën, kennis en methoden te structureren. Aan de andere kant kunnen dezelfde grenzen onze creativiteit beperken en de vooruitgang die we nodig hebben voor hedendaagse uitdagingen belemmeren."
Wat heeft dit te maken met Darwin?!
"De bovengenoemde uitdagingen, de opwarming van de aarde en Covid-19, laten zien dat de mens als soort streeft om te overleven. Hoe beter we deze uitdagingen aanpakken, des te groter onze overlevingskans.
Laten we deze overlevingsmethode – de optimale oplossing vinden – eens analyseren volgens de theorie van Darwin over de evolutie van soorten de instandhouding van een populatie. Volgens Darwin hebben de sterkste soorten de hoogste kans op overleving. Hij heeft aangetoond dat het samenspel tussen selectie- en mutatiemechanismen zorgt voor optimale kansen. Selectie is een systematisch mechanisme dat voorkeur geeft aan populaties die beter zijn aangepast aan een bepaalde omgeving, terwijl het ontstaan van mutaties een niet-systematisch proces is dat plaatsvindt door willekeurige veranderingen.
Volgens mijn analogie is selectie vergelijkbaar met de verbeteringen die we maken in onze eigen disciplines. Mutaties zijn echter analoog met de onverwachte, en soms optimale oplossingen die kunnen ontstaan wanneer we verschillende vakgebieden combineren. Hoe groot is de kans dat mutaties ontstaan als we onszelf beperken tot sterk afgebakende disciplines? Mutaties laten zich zien als nieuwe en onverwachte verbindingen die gemaakt kunnen worden wanneer onze geest vrij is om velden en disciplines te overstijgen, creatief te zijn en buiten de gebaande paden te treden.
Uitblinken in afzonderlijke disciplines is nodig om succesvol interdisciplinair onderzoek te doen. De twee zouden naast elkaar moeten bestaan en samenwerken zoals selectie- en mutatiemechanismen dat doen in de overleving van soorten.
Interdisciplinariteit is geen gevaar voor mono-disciplinariteit of een tegenstander hiervan. Mono-disciplinariteit is een vereiste voor interdisciplinariteit, zoals algebra dat is voor calculus. Uitblinken in afzonderlijke disciplines is nodig om succesvol interdisciplinair onderzoek te doen. De twee zouden naast elkaar moeten bestaan en samenwerken zoals selectie- en mutatiemechanismen dat doen in de overleving van soorten.
In mijn eigen werkveld zie ik dat onderzoekers zich moeten richten op een specifiek deelgebied van onze discipline gedurende hun carrière om de grootste wetenschappelijke impact te hebben. Daarom wonen we gespecialiseerde conferenties bij, publiceren we in thematische tijdschriften, doceren we relevante vakken en zoeken we naar financiering voor projecten die uitsluitend onze eigen onderzoeksgroepen ten goede komen.
Vanuit dit oogpunt gezien loop ik met mijn gewenste werkwijze het risico een deel van mijn status als wetenschapper te verliezen. Ik woon lezingen bij van verschillende disciplines en houd een open blik waarin ik kennis kan opdoen en doorgeven. Ik probeer actief een gemeenschappelijke taal te vinden met andere onderzoekers om parallellen tussen onze velden te vinden en deze zo samen vooruit te brengen. Hiermee verlies ik tijd voor mijn eigen gespecialiseerde onderzoek, maar hoop ik aan de ‘juiste zijde van de evolutie’ te staan, met hopelijk een goedkeurende glimlach van Darwin."
Amir Raoof, PhD. Lid van de Utrecht Young Academy. Universitair docent Hydrogeologie en Geochemie.