IJsverlies Antarctica in 10 jaar tijd verdrievoudigd

Door smeltende ijskappen stijgt ook zeespiegel steeds sneller

13 juni 2018

Unusual iceberg at Rothera Research Station, Antarctic Peninsula (Andrew Shepherd, University of Leeds) — Bijzondere ijskap bij het Rothera Research Station, Antarctic Peninsula / Andrew Shepherd, University of Leeds

Antarctica verliest steeds sneller steeds meer ijs. In de afgelopen 10 jaar is het ijsverlies verdrievoudigd van 75 naar 219 miljard ton per jaar. Hierdoor stijgt ook de zeespiegel steeds sneller. Dit blijkt uit een combinatie van metingen van 24 internationale onderzoeksgroepen. De resultaten van deze studie verschijnen donderdag 14 juni in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Eén van de vijf onderzoeksleiders is prof. Michiel van den Broeke van de Universiteit Utrecht.

Voor de publicatie in Nature werden gegevens over Antarctica gecombineerd die in de afgelopen 25 jaar verzameld zijn door 24 onderzoeksgroepen. Op basis hiervan is voor heel Antarctica de verandering in de ijsdikte en de massa van het ijs bepaald. Hieruit blijkt dat de afgelopen 10 jaar het ijsverlies is verdrievoudigd, tot gemiddeld 219 miljard ton per jaar in de periode 2012-2017.

In één generatie

Prof. Michiel van den Broeke, Universiteit Utrecht — Prof. Michiel van den Broeke

Door het ijsverlies van Antarctica is de zeespiegel in 25 jaar wereldwijd gemiddeld gestegen met 7,2 mm. Waarvan 3 mm, 40 procent, in de afgelopen vijf jaar. “Het ijsverlies schommelt door variaties in sneeuwval per jaar, maar de grote lijn is heel duidelijk. En dat in één generatie. Dat is niet niks”, vindt Van den Broeke, hoogleraar Polaire Meteorologie aan de Universiteit Utrecht.

Kantelpunt

Want het versneld afsmelten en de gevolgen daarvan kunnen op zeker moment een kantelpunt bereiken. Van den Broeke: “Het Klimaatakkoord van Parijs streeft daarom naar het beperken van de opwarming van de aarde tot maximaal 2°C. Het is niet duidelijk of dit voor Antarctica genoeg is. We kunnen nu nog niet precies voorspellen wat de maximale temperatuurstijging is waarbij we dit kantelpunt kunnen voorkomen.”

Bijdrage van de ijskappen van Antarctica aan de stijging van de zeespiegel sinds begin jaren '90 (IMBIE/Planetary Visions) — Bijdrage aan de zeespiegelstijging van de verschillende ijskappen op Antarctica

Complexe relaties

Om het toekomstig smeltgedrag van Antarctica te voorspellen is een accuraat model nodig van de uiterst complexe interacties tussen oceanen, atmosfeer en ijskappen. “Zo'n model is er nog niet, maar daar wordt momenteel wereldwijd hard aan gewerkt”, aldus Van den Broeke.

Grootste ijsverlies

British Antarctic Survey two-man field camp next to The Obelisk on Alexander Island, Antarctic Peninsula (Hamish Pritchard, BAS)

Uit het donderdag verschenen onderzoek blijkt het grootste ijsverlies dat van de immense Pine-Island Gletsjer en de nabijgelegen Thwaites Gletsjer op West Antarctica te zijn. Omdat de rotsbodem onder deze gletsjers onder zeeniveau ligt en afloopt naar het binnenland, is de stroming van deze gletsjers instabiel, wat het ijsverlies verder versnelt.

Koudste plek op aarde

Voor de koudste plek op aarde, het gigantische Oost-Antarctica, is nog geen ijsverlies aangetoond. De groep van Van den Broeke laat zien dat de sneeuwval daar de aflopen decennia constant is gebleven, terwijl ook de ijsstroming vooralsnog stabiel lijkt. Maar vanwege de grote uitgestrektheid van Oost Antarctica zijn de onzekerheden groot. “En een procent verandering in de massa van de Oost Antarctische ijskap betekent al een verandering van een halve meter in de zeespiegel. Dus het is belangrijk om dit gebied heel goed in de gaten te houden.”

Dit onderzoek is medegefinancierd door onder meer het Netherlands Earth System Science Center (NESSC) en het Nederlands Polair Programma van NWO en maakt deel uit van het interdisciplinaire onderzoekprogramma Pathways to Sustainability van de Universiteit Utrecht

Publicatie

'Mass balance of the Antarctic Ice Sheet from 1992 to 2017’
Betrokken onderzoekers van de Universiteit Utrecht zijn Michiel van den Broeke, Bert Wouters, Melchior van Wessem, Brice Noël en Willem Jan van de Berg, van het Instituut voor Marien en Atmosferisch onderzoek (IMAU).
Nature, 14 juni 2018, DOI 10.1038/s41586-018-0179-y.

Lees meer

“Tijdens de metingen liepen we soms in ons thermisch ondergoed”
Hoe is het om op expeditie naar Antarctica te gaan? Mark Eijkelboom, technicus bij het IMAU, was twee jaar geleden met onderzoekers Jan Lenaerts (toen UU, nu University of Colorado) en Stef Lhermitte (toen KU Leuven, nu TU Delft) voor het installeren en onderhouden van de wetenschappelijke meetapparatuur.
Föhnwind doet sneeuw op Antarctica ook 's winters smelten
NOS-weerman Peter Kuipers Munneke is ook onderzoeker bij het IMAU. Onlangs ontdekte hij samen met collega's dat zelfs in de winter op sommige plaatsen op Antarctica af en toe zo warm is dat sneeuw van gletsjers smelt. Door deze 'föhnwind' ontstaan zelfs meren van smeltwater.
1997 was ‘tipping point’ voor ijskappen aan de rand van Groenland
Een aantal IMAU-onderzoekers die ook meewerkten aan deze Nature-publicatie, ontdekten dat het 'kantelpunt' voor ijskappen aan de rand van Groenland al in 1997 is bereikt. Het ijsverlies versnelt daardoor en is in feite onomkeerbaar geworden.
Mysterieuze ‘krater’ op Antarctica blijkt aanwijzing voor kwetsbare ijsplaat
Begin 2016 werd een mysterieuze krater gespot op de Koning Boudewijn-ijsplaat in Oost-Antarctica. Dit bleek niet, zoals sommigen dachten, een meteorietinslag. Voormalig IMAU-onderzoeker Jan Lenaerts (nu University of Colorado), ontdekte samen met collega's dat het een ingestort meer was, een teken dat Oost-Antarctica kwetsbaarder is dan gedacht.