Hydroloog Niko Wanders: 'Droogtebestrijding had hier nooit de prioriteit'

Het voorkomen van overstromingen is in Nederland belangrijker

In Nederland ligt de prioriteit op watergebied altijd op het voorkomen van overstromingen en daar hebben we in deze periode van droogte last van, zegt droogte-expert Niko Wanders. Als dat niet verandert, dan leidt dat onmiskenbaar tot problemen, want uit de berekeningen van Wanders blijkt dat we in de toekomst veel vaker met ernstige droogtes te maken zullen krijgen.

In april publiceerde Niko Wanders samen met een team internationale collega’s een studie in Nature die voorspelde dat Europa – en ook Nederland – in de toekomst steeds vaker met langdurige droogte te maken zullen krijgen. Een droogte die nu eens in de honderd jaar optreedt, zal bij een opwarming van ‘slechts’ 1,5 graden Celsius in de toekomst eens in de tien tot twintig jaar plaatsvinden.

“Ik wist toen natuurlijk niet dat dit onderwerp nu al zo actueel zou zijn”, zegt Wanders. “Inmiddels hebben we nu namelijk een droogte die eens in de honderd jaar voorkomt. Het is sinds de metingen van de KNMI begonnen (in 1976) namelijk niet zo droog geweest in deze tijd van het jaar. Maar onze modellen laten zien dat dit steeds normaler wordt."

"Als we het waterpeil van het IJsselmeer hoger hadden gehouden, dan hadden we daar nu profijt van gehad"

En dus moeten we daar ons watermanagement op aanpassen. “In Nederland heeft de prioriteit altijd bij het voorkomen van overstromingen gelegen en daar hebben we in periode van droogte last van. Het IJsselmeer is een van onze belangrijkste waterreservoirs voor zoetwater. Met het waterpeil van het IJsselmeer kunnen we spelen, maar dat houden we traditiegetrouw vrij laag. Als we dat hoger hadden gehouden toen er genoeg water was, dan hadden we daar nu profijt van gehad. Hetzelfde geldt voor polders die we preventief onder water kunnen zetten – dat extra water zou ons nu geholpen helpen om de gevolgen van de droogte te beperken.”

Economische schade

Wanders ziet dat Rijkswaterstaat – verantwoordelijk voor de verdeling van het water – doet wat het kan om te zorgen dat de gevolgen van de droogte minimaal zijn. Hij was initiatiefnemer van een overleggroep met de droogte-experts van Nederland (van onder andere KNMI, Rijkswaterstaat, universiteiten en ingenieursbureaus) en is zodoende goed op de hoogte van het actuele droogteonderzoek in Nederland.

“Nederlandse onderzoekers zijn hard op zoek naar duurzame oplossingen om toekomstige droogteschade te voorkomen, maar helaas blijkt vaak weer dat we als Nederland de focus hebben liggen op het voorkomen van overstromingen. Dit is ook niet gek als je bedenkt dat een overstroming mensen direct bedreigt. Maar we zien nu dat de economische schade van droogte ook ernstig kan zijn”, zegt Wanders.

Tabel droogte Rijn
Hoe roder, hoe droger: er stroomt in de zomer steeds minder water door de Rijn

Een analyse van de afvoer van de Rijn (zie afbeelding hierboven) laat zien dat het in de zomermaanden steeds droger lijkt te worden. “Of dit klimaatverandering is kunnen we niet met zekerheid zeggen, maar de metingen geven wel aan dat we steeds drogere zomers krijgen in de Rijn”, zegt Wanders. Dit zal meer adaptief watermanagement vragen van de Nederlandse waterbeheerders - er is simpelweg steeds minder water beschikbaar.

“Het peil in de rivieren daalt, waardoor zoutwater van de Noordzee verder de riviermonding van de Rijn in kan stromen. Prioriteit is nu om dat te voorkomen en dus wordt er bijvoorbeeld meer water naar West-Nederland geleid. Dat gaat weer ten koste van het waterpeil in de IJssel. In de praktijk zullen vooral boeren in de gebieden rondom het IJsselmeer daar last van hebben. Rijkswaterstaat heeft al opgeroepen om zuinig te doen met het water en deze nieuwe maatregelen en de aanhoudende droogte zullen daar niet bij helpen.”