Hoogleraar Pedagogiek pleit voor hoop en optimisme in opvoeding en onderwijs

Jonge mensen hebben hoop en optimisme nodig. Die vormen de motor van hun persoonlijke ontwikkeling. Ook de samenleving zit te springen om jonge mensen die met positieve verwachtingen aan het maatschappelijk verkeer willen gaan deelnemen. Maar hoe hoopgevend is onze opvoeding, ons onderwijs, ons jeugdbeleid? En hoe hoopgevend is onze hedendaagse pedagogiek? “Laat ik het positief formuleren: ik denk dat dit een stuk beter kan.” Dat stelt Micha de Winter, hoogleraar Pedagogiek aan de Universiteit Utrecht, in zijn afscheidscollege Pedagogiek over hoop. 

Kinderen en jongeren worden in deze tijd overspoeld met angstaanjagende berichten over terreur, vluchtelingenstromen en opwarming van de aarde. Hoe zorgen we ervoor dat de jonge generatie niet ten prooi valt aan pessimisme, desinteresse of wanhoop? De hedendaagse opvoedingswetenschappen bieden volgens De Winter te weinig antwoord op zulke vragen.

ADHD of dyslexie

In zijn afscheidscollege stelt de hoogleraar Pedagogiek dat de opvoedingswetenschappen zich te eenzijdig hebben gefocust op individuele problemen van kinderen, en bieden ze te weinig tegenwicht aan het medicaliseren daarvan. De Winter: “Wat doet het met je wanneer je op jonge leeftijd al te horen krijgt dat je ADHD ‘hebt’, of dyslexie, of een oppositionele gedragsstoornis?” Volgens de Utrechtse wetenschapper sluiten we kinderen te snel en te makkelijk op in hun afwijking. Hij vindt dat we ons in opvoeding en onderwijs steeds zouden moeten afvragen hoe we jonge mensen kunnen helpen om met een hoopvolle en optimistische blik naar de toekomst te kijken. “Daar is een hoopgevende sociale pedagogiek voor nodig.” 

Nieuwsgierige en optimistische houding cultiveren

Om tot zo’n pedagogiek te komen, geeft De Winter in zijn afscheidscollege enige aanbevelingen. “Zorg dat kinderen altijd een perspectief leren zien, onderzoek samen met hen problemen zoals het gevaar van terroristische aanslagen of het smelten van de poolkappen, en leer ze zelf nadenken over allerlei mogelijke oplossingen. Een onderzoekende en nieuwsgierige houding helpt kinderen grip te leren krijgen op hun wereld, en kan bijdragen aan een optimistisch wereldbeeld.”

Leer kinderen dat hun stem er toe doet

Niet alles voor lief nemen

Bij een hoopgevende opvoeding hoort tegenwicht. Kinderen en jongeren zijn immers lang niet altijd vanzelf genuanceerd in hun oordelen, en bovendien hebben ze soms wel heel sterk de neiging om vanuit hun eigen perspectief of dat van vriendengroep, hun peergroup, te handelen. Daarom hebben opvoeders een ‘onderbrekende’ taak: “Maak even een pas op de plaats en denk na over wat je zegt of doet. Zo leren kinderen nieuwe, hoopgevende perspectieven te ontdekken.”  

En bevorder participatie

Er is geen betere manier om ervoor te zorgen dat kinderen en jongeren zich tot betrokken burgers van de samenleving ontwikkelen, dan ze van jongs af aan bij die samenleving te betrekken, aldus De Winter. “Als je leert dat jouw stem er óók toe doet, bevordert dat een hoopvol perspectief op de toekomst.”

Op De Winters profielpagina is zijn afscheidsrede, uitgesproken op 31 mei in de aula van het Academiegebouw, na te lezen.