Hoe werkt de wetenschap voor het brede publiek?
Twijfelverkopers over klimaatwetenschap, competitie binnen de universiteitsmuren en landen met een verschillende aanpak tegen het coronavirus. Sinds januari 2019 schrijft Hieke Huistra columns op de wetenschapspagina van Trouw. Hieke is wetenschapshistorica en lid van de Utrecht Young Academy.
Hoe werkt de wetenschap? De onderzoeksvraag die centraal staat in Hiekes vakgebied, vormt ook de kern van haar column. Die vraag beantwoordt ze vanuit twee perspectieven:
“Enerzijds schrijf ik over hoe wetenschappelijke kennis tot stand komt. Er bestaat een stereotiep beeld over de wetenschappelijke methode, waarin kennis geproduceerd wordt aan de hand van een keurig stappenplan. In de werkelijkheid gaat het er een stuk rommeliger aan toe. Wetenschap verloopt niet uitsluitend via een objectief recept, maar is ook onderhevig aan subjectieve invloeden. Dit kunnen dingen zijn als politieke voorkeuren, culturele factoren of zelfs zoiets kleins als het hebben van een goede of slechte dag. Maar dit betekent niet dat wetenschap gewoon een mening is, of dat meningen en wetenschap op gelijke voet staan. Het is belangrijk om deze zaken uit te leggen aan een breder publiek om een realistisch beeld van de wetenschap te schetsen.
Een carrière binnen de universiteit wordt getypeerd door kwantitatieve indicatoren, competitie op de werkvloer, tijdelijke contracten en een hoge werkdruk.
Anderzijds schrijf ik ook over hoe het huidige academische bedrijf in elkaar steekt. Momenteel zijn er veel problemen binnen de academische wereld. Een carrière binnen de universiteit wordt getypeerd door kwantitatieve indicatoren, competitie op de werkvloer, tijdelijke contracten en een hoge werkdruk. In de wetenschap zijn dit belangrijke thema’s, en ik laat ze regelmatig terugkomen. Maar in plaats van alleen kritiek te leveren, probeer ik ook positiviteit uit te dragen. Nieuwe systemen voor erkenning en de DORA-verklaring maken me bijvoorbeeld hoopvol voor veranderingen.
Dat deze thema’s belangrijk zijn, blijkt uit de reacties die Hieke ontvangt. “Als ik zelf een goede column lees in de krant, denk ik ‘goede column’, en doe ik verder niets – maar door de mails die ik krijg weet ik nu mensen zijn die dan de moeite nemen om het e-mailadres van de schrijver op te zoeken om een aardige mail te sturen. Dat is natuurlijk erg leuk, net als de reacties die ik krijg van mensen uit het wetenschapsveld. Soms wordt er ook met me mee gedacht en krijg ik vragen, aanvullingen of suggesties; collega’s die me attenderen op een ander onderwerp dat verband houdt met wat ik schrijf.
Soms maakt een column echter ineens veel los, zoals toen ik schreef over de twijfel die met opzet wordt gezaaid binnen het klimaatdebat. Twijfelzaaiers roepen dat we nog niet zeker weten wat er gebeurt, dat er meer onderzoek nodig is en dat we tot die tijd moeten wachten met regelgeving. Dat klinkt als een redelijk standpunt, maar het vertraagt de boel enorm. Daarnaast weet je in de wetenschap nooit iets met zekerheid. Op Twitter leverde die column veel reacties op, vooral van mensen wier hoofdzakelijke bezigheid het ontkennen van klimaatverandering leek te zijn.
Echter hoop ik met zulke columns juist de zwevende kiezer te bereiken. Die zit niet per se op Twitter, maar die leest wel de krant. De urgentie van het klimaatprobleem dringt zo net wat meer door bij een grote groep mensen.”
Het bereiken van het grote publiek is een voorbeeld van de verschillen die Hieke ervaart tussen het schrijven van een wetenschappelijk artikel en een column. “Het proces verloopt erg snel: donderdag stuur ik mijn column op en zaterdag staat het alweer in de krant. Dat staat in contrast met de tijdschalen rond het schrijven van een wetenschappelijk artikel. Het peer review-proces kan drie maanden tot een halfjaar duren, waarna je het artikel moet herschrijven, opnieuw moet indienen en weer moet laten nakijken. Je bent zo snel één of twee jaar verder en uiteindelijk wordt je werk maar door een handjevol mensen gelezen. Maar ook dat is hoe de wetenschap werkt.”