Hoe onze ‘inner circle’ kan helpen om de coronaregels beter na te leven

Familieleden met mondmaskers - Pixabay

Verjaardagen, tuinfeestjes, borrels: de meeste coronabesmettingen vinden op dit moment in de privésfeer plaats. Toch kunnen onze sociale netwerken juist ook helpen om verdere verspreiding van het virus te voorkomen. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht ontdekten dat mensen zich beter aan de maatregelen houden als ze zien dat mensen in hun directe netwerk dit ook doen. Bovendien volgen we de regels nauwkeuriger als we denken dat onze vrienden, familieleden, buren of collega’s dit van iedereen verwachten. Die kennis kan helpen bij het ontwerpen van effectieve (overheids)strategieën om verdere verspreiding van het virus te voorkomen. Dus corona in de ban? Zeg het elkaar dan!

Kun je die goede vriend of je zusje nu wel of niet omhelzen? En wat als de rest nou wel gewoon een verjaardagszoen geeft? We vinden het allemaal lastig om te bepalen welke regels we hanteren in het gezelschap van mensen die we goed kennen. ‘Sociale normen, verwachtingen en het gedrag van mensen om ons heen zijn van grote invloed op ons eigen gedrag,’ legt universitair docent Interdisciplinaire Sociale Wetenschap Tobias Stark uit. Dat de meeste besmettingen ‘achter de voordeur’ plaatsvinden is dan ook niet zo gek. Stark en zijn collega’s onderzochten daarom welke rol sociale normen spelen bij het wel of niet naleven van de coronaregels.

Groep mensen volgt social distancing

Sociale factoren minstens zo belangrijk als individuele motieven

Via een panel deed in juni een representatieve groep van ruim 1500 Nederlanders mee aan het onderzoek. Zij kregen per mail een uitnodiging en vulden vervolgens online een vragenlijst in over hun eigen gedrag en het gedrag dat zij bij anderen zagen. Ook moesten de deelnemers aangeven hoe zij zelf en de mensen in hun sociale kring vinden dat anderen zich zouden moeten gedragen.

Een grote meerderheid zegt zich aan de maatregelen te houden. Stark legt uit: ‘Over het algemeen willen mensen de regels ook wel volgen. De meeste Nederlanders voelen de verantwoordelijkheid om anderen niet te besmetten en geven aan dat we deze crisis alleen met z’n allen kunnen bestrijden.’ Toch geldt dit niet voor iedereen. ‘We wilden graag weten wat nou bepaalt of mensen wel of niet de regels volgen en vermoedden dat sociale netwerken daar een rol in spelen.’ De rol van onze sociale kring blijkt inderdaad van groot belang, wat belangrijke kennis is voor adequaat beleid.  

Eerder onderzoek richtte zich vooral op individuele redenen. Zo leven mensen de coronaregels strikter na als ze bijvoorbeeld vanwege hun gezondheid tot een risicogroep behoren. Ook zijn mensen vaak minder ‘volgzaam’ als ze grote economische of psychologische impact ervaren van de maatregelen. Maar minstens zo belangrijk zijn de normen die worden gedeeld binnen netwerken van familie en vrienden, laat het nieuwe onderzoek van de Utrechtse wetenschappers zien. Ook collega’s en buren zijn vaak onderdeel van die sociale netwerken.  

Sociale normen, verwachtingen en het gedrag van mensen om ons heen zijn van grote invloed op ons eigen gedrag.

Universitair docent Interdisciplinaire Sociale Wetenschap

Niet de samenleving, maar onze sociale omgeving doet ertoe

Uit de resultaten blijkt dat ons gedrag sterk samenhangt met het gedrag in ons eigen netwerk. Mensen zien het volgen van de coronaregels vooral als hun ‘burgerplicht’ wanneer zij dit gedrag ook zien bij hun familie, vrienden en kennissen. Ook als je denkt dat mensen in jouw ‘inner circle’ de verwachting hebben dat iedereen de maatregelen moet opvolgen, voel je hoogstwaarschijnlijk een sterkere verplichting om dit zelf eveneens te doen. Het voelen van die verplichting hangt vervolgens weer nauw samen met het volgen van de coronarichtlijnen. Risicoperceptie speelt daarbij ook een grote rol: naarmate mensen de besmetting met het virus gevaarlijker vinden voor zichzelf of hun sociale omgeving, zullen ze ook meer de verplichting voelen om hun gedrag aan te passen.

Opvallend genoeg laten we ons niet beïnvloeden door het gedrag dat we zien in de rest van de samenleving. Vooral het gedrag van mensen in ons directe eigen netwerk bepaalt dus hoe goed we de regels (willen) naleven. De verwachtingen van de samenleving spelen wel een rol bij het volgen van de coronaregels, maar deze invloed is gering. Stark: ‘Hoewel we geneigd zijn om te doen ‘wat hoort’, laten mensen zich veel minder beïnvloeden door de verwachtingen in de samenleving, dan door de normen en het gedrag in hun sociale netwerken. Die kennis kunnen we goed gebruiken om te bepalen hoe de regels beter nagevolgd kunnen worden.'

Mensen aanmoedigen om elkaar te vertellen dat zij graag de regels willen volgen, kan verdere verspreiding tegengaan.

Waardevolle adviezen voor het coronabeleid

De onderzoeksresultaten helpen dus bij het bepalen van strategieën om naleving van de coronamaatregelen te bevorderen. In het rapport doen de onderzoekers concrete aanbevelingen. Zo kan het bijvoorbeeld zinvol zijn om je vrienden voorafgaand aan een feestje bij jou thuis te appen dat je 1.5-meter afstand wilt hanteren. Dat lijkt misschien simpel, maar kan enorm bijdragen aan welwillendheid. Stark: ‘Als je je er bewust van bent dat de mensen om je heen het belangrijk vinden om zich aan de regels te houden, zul je dat zelf ook sneller doen. Een overheidscampagne die mensen aanmoedigt elkaar te vertellen dat we het naleven van de maatregelen belangrijk vinden, kan dus helpen bij het voorkomen van een verdere opleving van het virus.’ Overigens geldt dit niet voor het aanspreken van anderen op verkeerd gedrag; wat wellicht eerder zal leiden tot een ruzie dan het correct volgen van de regels. ‘Belangrijk is dat je anderen vertelt dat je zelf graag de coronaregels wilt hanteren en laat zien dat je de regels navolgt.’

Door de uitkomsten kijkt Stark zelf ook anders naar zijn eigen gedrag: ‘Door ons onderzoek weet ik nu dat ik bij mijn eigen verjaardagsfeestje beter vooraf iedereen had kunnen informeren dat ik op afstand zou feliciteren. Waarschijnlijk hadden mijn gasten dat dan ook gedaan.’

Het onderzoek Corona in de ban, zeg het elkaar dan! werd uitgevoerd door Simon de Jong, Tobias Stark, Valentina Di Stasio en Maykel Verkuyten en werd gefinancierd door de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht

Lees het volledige rapport