Het kán: de pupil op commando vergroten of verkleinen

In fictie komt het voor: een mens die in staat is om uit eigen beweging de pupil groter en kleiner te maken. Experimenteel psycholoog aan de Universiteit Utrecht Christoph Strauch kent het fenomeen uit Thomas Manns Ontboezemingen van de oplichter Felix Krull. Maar Strauch heeft iemand gevonden die werkelijk in staat is om de grootte van zijn pupil zélf te reguleren. Zijn onderzoek naar deze ene case is verschenen in wetenschappelijk tijdschrift International Journal of Psychophysiology.

Het is algemeen bekend dat een pupil van grootte verandert als de hoeveelheid licht waaraan het oog wordt blootgesteld verandert. Als iemand met de ogen de focus verlegt naar een object dichterbij, verandert eveneens de grootte van de pupil. Strauch: “In de pupillometrie, de wetenschap die zich toelegt op het meten van de pupilgrootte, staat vast dat de pupil niet direct door de persoon zélf te vergroten of te verkleinen is. Toch blijkt onze deelnemer, die we in de publicatie aanduiden met de initialen D.W., dat wél te kunnen.”

pupilgrootte veranderen

Geschrokken vrienden

Het waren de vrienden van D.W. die, tot hun schrik, zagen dat hij zijn pupillen zélf van grootte kon veranderen. D.W. gaf aan dat hij het veelal deed na het gamen, om te ontspannen. Strauch en zijn collega’s namen interviews en testen bij D.W. af om er zeker van te zijn of hij bewust of onbewust een indirecte strategie hanteerde. “Een indirecte strategie is bijvoorbeeld denken aan iets lichts waarna de pupil verkleint. Zo’n strategie gebruikte hij niet. Hij omschreef het ‘alsof hij een vinger bewoog’; hij gaf aan dat hij de spier voelt.” Ook heeft Strauch de effecten van verschillende factoren op de pupilrespons gemeten. “We ontdekten dat de veranderingen van zijn pupil, na een gegeven commando, opmerkelijk snel en sterk bleken te zijn.” Daarnaast onderworpen de onderzoekers D.W. aan een fMRI-studie, een variant op een MRI-scan, om neurologische afwijkingen uit te sluiten. 

Niet langer onmogelijk

Na al het onderzoek moet Strauch concluderen dat zijn participant zichzelf geleerd heeft om zijn pupilverwijder daadwerkelijk direct te activeren. Strauch: “Onze resultaten tonen aan dat het zeer waarschijnlijk is dat D.W. zijn pupilgrootte op commando kan veranderen. Het aloude dogma dat zoiets alleen in fictie bestaat, maar in de realiteit onmogelijk is, moet dan ook worden herzien.”

We hopen uiteindelijk te begrijpen hoe dit vermogen aangeleerd en getraind kan worden.

Almaar geen bril

Een verklaring kan Strauch nog niet geven, al vermoed hij dat het iets te maken kan hebben met het feit dat D.W. erg laat aan een bril ging. “Hij is bijziend. Omdat hij almaar geen bril droeg, heeft hij zich wellicht het vermogen aangeleerd om die bijziendheid te compenseren, wat heeft geresulteerd in controle over zijn pupilgrootte. Maar dat is nog gissen.”

Meerdere aanmeldingen

Nadat Strauch zijn onderzoeksbevindingen op twitter had gedeeld, kreeg hij vele reacties. Ook meldden er zich mensen die zeggen evengoed controle te hebben over de grootte van hun pupil. “We willen nu de overeenkomsten in de gevallen identificeren om na te gaan of zij inderdaad soortgelijke fenomenen vertonen. Zo hopen we uiteindelijk te begrijpen hoe dit vermogen aangeleerd en getraind kan worden.”