Het belang van data-ethiek voor de overheid
De Utrecht Data School (UDS) was aanwezig op het jaarlijkse Overheid 360° congres, een platform waar datagedreven oplossingen voor Nederlandse overheden worden gepresenteerd. UDS was uitgenodigd om te spreken over data-ethiek.
Iris Muis en dr. Mirko Tobias Schäfer gaven een lezing over data-ethiek in een overheidscontext en presenteerden de Ethische Data Assistent (DEDA). Muis en Schäfer benadrukten dat datagedreven projecten ethische dilemma’s kunnen voortbrengen die een reputatie kunnen schaden, of nog erger, consequenties kunnen hebben voor burgers.
mythes rondom geanonimiseerde datasets
De sprekers van UDS ontkrachtten in hun lezing mythes rondom geanonimiseerde datasets. Zij demonstreerden dat bepaalde visualisaties interpretaties kunnen sturen, en ze bespraken de mogelijkheid dat een bepaalde bias in berekeningsmodellen en data de werking van algoritmes kan beïnvloeden.
smart city
Zij legden de toehoorders een bestaande casus van een Nederlandse gemeente voor. De gemeente wilde oude straatverlichting vervangen door ‘smart’ straatverlichting. Wat klonk als een geweldig ‘smart city’ initiatief met veel potentie bleek het ook veel uitdagingen met zich mee te brengen met betrekking tot commercieel eigendom van een publieke infrastructuur en beschikbaarheid van de gegenereerde data. Een deelnemer deelde mee dat de gemeente waarvoor zij werkte een soort gelijk project had: “Het aanbod was te goed om af te slaan, maar later merkten we dat we geen toegang kregen tot de data en dat we deze ook niet in ons bezit hadden.”
Ethische Data Assistent
Bij de informatiestand informeerden medewerkers van UDS bezoekers over de kracht van de Ethische Data Assistent en hoe deze kan helpen bij het ontwikkelen van dataprojecten. DEDA biedt ondersteuning bij het beantwoorden van ethische vraagstukken rondom dataprojecten. Het biedt ontwikkelaars, project managers en beleidsmakers handvatten om potentiële risico’s en valkuilen op te sporen en aan de kaak te stellen. DEDA is ontwikkeld in nauwe samenwerking met de data-analisten van de Gemeente Utrecht.
consortium voor data-ethiek
DEDA functioneert als een dialogische tool. In deze vorm is de tool gelicenseerd bij de VNG en is al bij meer dan 50 gemeentes gebruikt bij data-ethiek trainingen. Daarnaast wordt DEDA ook binnen andere branches gebruikt zoals de gezondheidszorg en journalistiek. Sinds dit jaar is Utrecht Data School begonnen met het testen van DEDA voor de commerciële sector. Met behulp van een IOS Seed Money Grant wordt er gewerkt aan een consortium voor data-ethiek.
Hoe gaan gemeentes om met data-ethiek?
Daar waar DEDA een effectieve tool is om te reflecteren op dataprojecten, is het ook een manier om onderzoek te doen aan de hand van participatie. Onderzoekers van UDS gebruiken de DEDA-workshops om te leren hoe organisaties met data werken, met wat voor dataprojecten zij bezig zijn en hoe ze omgaan met data-ethiek. Recentelijk heeft de Utrecht Data School zaaigeld gekregen vanuit het Utrechtse strategische thema Instituties voor Open Samenlevingen. Met dit geld kunnen zij een onderzoekstraject rondom DEDA ontwikkelen waarbij DEDA verder uitgebouwd wordt als onderzoeksmethode om te analyseren hoe datapraktijken organisaties veranderen. Utrecht Data School werkt ook samen met het Ministerie van Algemene Zaken om verantwoorde datapraktijken te ontwikkelen.
congres Overheid 360°
Onder de aanwezigen op het congres Overheid 360° waren informatieadviseurs, IT-experts, procesmanagers, data-analisten van Nederlandse gemeentes, beleidsmakers van de Belastingsdienst en Defensie. Over het algemeen betreft dit experts op het gebied van beleid en ontwikkeling van ‘smart city’-oplossingen en datagedreven management en innovatie bij overheden. Het evenement is aanzienlijk gegroeid in de afgelopen twee jaar. Meer dan 30 bedrijven en organisaties presenteren hun producten en dienstverlening op de informatiemarkt en het congresprogramma bevat meer dan 60 sprekers.
datagedreven samenleving
Het bijwonen van congressen en informatiemarkten is een belangrijke methodologische aanpak voor de Utrecht Data School. Het is op deze plekken waar ze potentiële partners en onderzoeksvragen tegenkomen. Daarnaast zijn het plekken waar onderzoeksresultaten gedeeld worden met experts die dagelijks meewerken aan het vormgeven van onze datagedreven samenleving.