“Goede doelen kunnen veel sterker optreden tegen seksueel wangedrag”

Seksueel wangedrag: de afgelopen jaren kwamen onder meer de Katholieke Kerk, defensie, de sportwereld en de culturele sector ermee in opspraak. Sinds een paar weken behoren ook goede doelen tot dat rijtje. Schandalen bij Artsen Zonder Grenzen, Plan International, de Verenigde Naties en Oxfam zorgen voor veel ophef. Frans Pennings, hoogleraar Arbeidsrecht, ziet het met lede ogen aan. “We hebben nog heel veel te winnen.”

Waarom komen er ineens zoveel seksuele misstanden naar boven?

Ik denk vooral dat het klimaat nu beter is om dit aan de orde te stellen. Sommige zaken speelden ook heel lang geleden al, zoals bij de Katholieke Kerk. Nu pas durft men het aan de orde te stellen. En dat zie je ook met #MeToo. De mondigheid van de maatschappij is een belangrijke verklaring voor dat dit nu zo sterk aan de orde gesteld wordt. Voor een individu is het gemakkelijker als die weet dat er meer slachtoffers zijn die naar buiten treden. Maar er zijn weinig tot geen aanwijzingen voor dat zulk gedrag is toegenomen.

Ligt de verantwoordelijkheid bij het individu dat zich netjes hoort te gedragen, of ook bij zo’n organisatie?

Primair ligt de verantwoordelijkheid natuurlijk bij het individu. Het is volstrekt helder dat seksuele diensten vragen van minderjarigen of mensen die afhankelijk van je zijn ongeoorloofd is. Aan de andere kant heeft de werkgever natuurlijk de belangrijke taak om signalen op te pakken, om vertrouwenspersonen aan te stellen, om een klimaat te creëren waarin mensen veilig zijn en dit aan de orde durven te stellen. Vervolgens moet de werkgever heel adequaat omgaan met signalen.

Oxfam en Artsen Zonder Grenzen waren er eigenlijk niet op bedacht dat dit zou kunnen gebeuren.

De reacties op het wangedrag bij de goede doelen lijkt heftiger omdat het om goede doelen gaat. Kunnen we het deze organisaties extra aanrekenen?

De organisaties waar het nu om gaat werken in gebieden waar een heel grote afhankelijkheid heerst tussen hulpverlener en hulpbehoevende. Dit vergroot het risico op moreel wangedrag. Daarnaast is het ver van huis en goedkoop. Dit maakt de verleiding voor sommigen groter. De organisaties moeten zich daarvan bewust zijn. En op dat vlak hebben we nog veel te winnen.

Wat moet er dan beter?

Organisaties als Oxfam en Artsen Zonder Grenzen waren er eigenlijk niet op bedacht dat dit zou kunnen gebeuren. Kennelijk zit de top van de organisatie toch te ver af van de werkvloer. De top moet met plaatselijk leidinggevenden zeer frequent doorspreken wat kan en wat niet mag. Neem bijvoorbeeld prostitutiebezoek. In Nederland is dat geoorloofd, maar je moet heel duidelijk maken dat dat in de landen waar deze organisaties werken echt niet kan. Je loopt gewoon het risico dat je te maken krijgt met iemand met wie je ook een afhankelijkheidsrelatie hebt. De organisatie moet die normen nog eens heel goed benadrukken. Tegelijkertijd is het niet zo dat die norm pas geldt als de werkgever dat vertelt, je mag van iedere werknemer mag verwachten dat die dat weet.

Zorg dat er daadwerkelijk wat gebeurt wanneer vertrouwenspersonen iets signaleren.

Kunnen we meer misdragingen voorkomen?

Volledig voorkomen gaat niet lukken, want we praten over mensen, maar organisaties kunnen veel sterker optreden. Zet vertrouwenspersonen neer op de werkvloer, ook in verre gebieden zoals waar Oxfam werkt. Praat als leidinggevende zeer frequent met de vertrouwenspersonen. En zorg dat er daadwerkelijk wat gebeurt wanneer zij iets signaleren.

Is het een oplossing om te stoppen met doneren aan zulke organisaties?

Ik begrijp waar die reactie vandaan komt. Je verwacht dat die hulpverleners vooral ideëel bezig zijn en als dat niet zo is, dan stelt dat enorm teleur. Stoppen met doneren is echter niet de oplossing van het probleem. Daarmee worden die organisaties kleiner en zijn mensen die juist hulp nodig hebben de dupe. Het gedrag dat we zien bij een aantal medewerkers is volstrekt verkeerd en dát moet aangepakt worden. Er gaat natuurlijk wel maatschappelijke druk uit van niet meer doneren, maar een echte oplossing is het niet.

Meer over seksuele intimidatie en #MeToo

• 

  Linda Duits in de Volkskrant over seksuele intimidatie en #MeToo

  "Zo'n hashtag geeft vrouwen de kracht om naar buiten te treden omdat ze weten dat ze niet de enige zijn." 

• 

  "Met MeToo-beweging eindelijk een instrument van machtsmisbruik erkend."

  Utrechtse wetenschappers uit verschillende disciplines in debat aan over het verleden, heden en de toekomst van de #MeToo-beweging.