“Geweld is geen onderwijsprobleem, maar een maatschappelijk probleem”
Onderwijspsycholoog dr. Tim Mainhard en hoogleraar prof. dr. Jan van Tartwijk over geweld in het onderwijs
Ruim een kwart van de Nederlandse docenten heeft het afgelopen jaar persoonlijk te maken gehad met fysiek of verbaal geweld van leerlingen. Dat blijkt uit de ‘Rapportage Sociale veiligheid van docenten’ die vandaag is verschenen. Onderzoeksbureau DUO hield een uitgebreide enquête onder ruim duizend docenten van middelbare scholen. Onderwijspsycholoog dr. Tim Mainhard en hoogleraar prof. dr. Jan van Tartwijk: “Dit laat zien dat de problemen die de politie, het ambulancepersoneel en de NS-conducteurs hebben, ook spelen voor docenten op middelbare scholen. Het is geen onderwijsprobleem, maar een maatschappelijk probleem.”
De fysieke uitingen van geweld door leerlingen waren vooral duwen, slaan en schoppen. Hier kreeg één op de vijftig docenten mee te maken. Ruim één op de vijf docenten heeft het afgelopen jaar meegemaakt dat hij of zij is uitgescholden door een leerling. Vijftien procent van de docenten gaf aan bewust (onterecht) beschuldigd te zijn door een leerling. Ook heeft zeven procent van de docenten het afgelopen jaar bedreigingen ontvangen. Het aantal incidenten is licht toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Naar aanleiding van het onderzoek hield NOS een enquête onder 10.000 middelbare scholieren. Hieruit blijkt dat de helft van de jongeren weleens heeft meegemaakt dat leraren worden uitgescholden, bijvoorbeeld omdat iemand de klas wordt uitgestuurd of omdat de docent niet aardig doet.
Scholen moeten kunnen praten zonder angst om in een slecht daglicht te komen te staan.
Rol voor de maatschappij, de overheid en schoolbesturen
Dr. Tim Mainhard, onderwijspsycholoog en universitair hoofddocent bij Educatie en Pedagogiek, bestudeert sociale processen in het onderwijs. Prof. dr. Jan van Tartwijk, hoogleraar Educatie en Pedagogiek, richt zich op communicatieprocessen tussen docent en leerling in de klas. Over de recente cijfers zeggen ze: “Het probleem is dat er een aantal leerlingen is dat dit soort dingen ook wel grappig vindt of er lacherig over doet. De maatschappij moet heel duidelijk aangeven dat dit niet normaal is, het is niet grappig.” Er is dus ook een rol voor de overheid en schoolbesturen weggelegd, vinden Mainhard en Van Tartwijk. “Open communicatie is daarbij essentieel. Scholen moeten kunnen praten zonder angst om in een slecht daglicht te komen te staan.”
Als docenten te maken krijgen met agressieve leerlingen, is ‘de-escalatie’ volgens Mainhard en Van Tartwijk van groot belang. “Blijf in gesprek terwijl je ook aangeeft wat de no-go’s zijn. Dit is erg moeilijk, maar het kan.” Als voorbeeld noemen ze de politie en jongerenwerkers, die zijn daar naar hun mening heel goed in. “Dit is een betere aanpak dan een zerotolerancebeleid, waarbij ook relatief kleine vergrijpen hard bestraft worden”, vertellen Mainhard en Van Tartwijk. “In de VS blijkt bijvoorbeeld dat een strikt zerotolerancebeleid op scholen niet helpt om het klimaat op school te verbeteren.”
Iedereen weet wel zo ongeveer wat verkeerd gedrag is, maar je kan er op sociale media soms ook mee scoren of om lachen.
Vervaagde normen door sociale media
Het geweld vindt niet alleen in de klas plaats: er zijn honderden haataccounts op Instagram te vinden waarop docenten belachelijk worden gemaakt met internetmemes, meldt de NOS. Dit zijn bijvoorbeeld foto’s van de docent met gemene teksten erbij. Ook verschijnen er filmpjes van fysiek geweld in de klas op internet. “Het is zeer goed mogelijk dat sociale media hierbij een belangrijke rol speelt. De normen worden vager. Iedereen weet wel zo ongeveer wat verkeerd gedrag is, maar je kan er op sociale media soms ook mee scoren of om lachen”, reageren onderwijspsycholoog dr. Tim Mainhard en hoogleraar Educatie en Pedagogiek Jan van Tartwijk.
Volgens Mainhard en Van Tartwijk is het dan ook belangrijk om te weten of het geweld naar docenten is toegenomen in de afgelopen twintig jaar of anders van aard is geworden. De recente onderzoeken zijn belangrijk om meer openheid te krijgen over dit onderwerp, stellen ze. “Het is heel goed dat DUO en de NOS dit laten zien.”
Onderzoeksthema Dynamics of Youth
Wil je maatschappelijke problemen aanpakken, dan kun je het beste beginnen bij kinderen. Het Utrechtse onderzoeksthema Dynamics of Youth investeert in een veerkrachtige jeugd. Wetenschappers uit alle vakgebieden werken samen om kinderontwikkeling beter te leren begrijpen. Hoe helpen we kinderen en jongeren groeien en bloeien in onze snel veranderende samenleving?
Lees ook: