Gentechbedrijf Nanocell Therapeutics vestigt zich op het Utrecht Science Park

Start-up-bedrijf NanoCell Therapeutics, dat veelbelovende nanomedicijnen ontwikkelt om kanker en andere ziekten te genezen, vestigt zich op het Utrecht Science Park. Het bedrijf is aangetrokken door de hoge kwaliteit van infrastructuur waarover de Universiteit Utrecht beschikt en door de mogelijkheid om interdisciplinair samen te werken met zowel de universiteit als het UMCU. Farmaceutisch onderzoeker Enrico Mastrobattista verheugt zich daarop: ‘Zo kunnen we onze jarenlang opgebouwde wetenschappelijke kennis over nanomedicijnen optimaal inzetten bij de celtherapieën die het bedrijf gaat ontwikkelen, zodat de maatschappij ook daadwerkelijk iets aan deze kennis heeft.’

Sinds 2017 bestaat er een nieuw type behandeling bij kanker: CAR-T-immunotherapie. ‘Bij CAR-T-celtherapie worden de T-cellen, een bepaald type afweercellen, uit het lichaam van de patiënt gehaald. Vervolgens worden ze in het lab genetisch gemodificeerd. De T cellen krijgen een receptor waarmee ze de tumorcellen heel specifiek kunnen herkennen en doden zonder de omringende gezonde cellen aan te tasten’, zegt prof. dr. Enrico Mastrobattista, hoogleraar Farmaceutische Biotechnologie en Gecontroleerde Afgifte aan de Universiteit Utrecht.

Een van de eerste goedgekeurde toepassingen van CAR-T-celtherapie voor de behandeling van kanker is acute lymfoblastische leukemie (ALL), een vorm van bloedkanker waarbij de witte bloedcellen ongebreideld vermeerderen, maar niet tot de juiste vorm uitgroeien. Per jaar krijgen ruim 170 patiënten in Nederland de diagnose ALL. Doorgaans krijgen ALL-patiënten chemotherapie, maar voor velen biedt alleen CAR-T volledige genezing.

Oplossing voor hoge kosten

CAR-T is een revolutionaire en succesvolle behandeling die in Nederland vooral door artsen in het Utrechtse Prinses Máxima Centrum wordt uitgevoerd. Maar er kleven ook serieuze nadelen aan, en voor die problemen heeft farmaceutisch ondernemer Maurits Geerlings van NanoCell Therapeutics een mogelijke oplossing gevonden. In de jaren ’90 studeerde Geerlings geneeskunde in Utrecht. De afgelopen 20 jaar zette hij in verschillende plaatsen in de VS biotechbedrijven op, waaronder gentech om kanker te behandelen.

Maurits Geerlings van NanoCell Therapeutics vond een mogelijke oplossing voor de nadelen van CAR-T

Geerlings vertelt over de tekortkomingen van CAR-T in zijn huidige vorm, waarbij de schrikbarend hoge prijs misschien wel de belangrijkste is. ‘De productiekosten van zo’n autologe CAR-T-behandeling, waarbij voor iedere patiënt lichaamseigen cellen afzonderlijk worden geïsoleerd en gemodificeerd, zijn alleen al zo’n 100.000 euro per patiënt. Daarbovenop komen de ontwikkelingskosten van de therapie én de individuele ziekenhuiskosten, wat gezamenlijk de kosten per patiënt tot een miljoen euro kan doen oplopen. Dat maakt het maatschappelijk niet te veroorloven om grote aantallen patiënten te behandelen. Daarnaast zijn er nare bijwerkingen die CAR-T-patiënten in sommige gevallen op de IC doen belanden.

Daags na de behandeling naar huis

Maar ook zonder ernstige bijwerkingen is de belasting voor de patiënt volgens Mastrobattista fors. ‘Tussen het oogsten en inbrengen van de gemodificeerde T-cellen moet de patiënt in het ziekenhuis blijven en krijgt in die periode een voorbehandeling met chemotherapie. Daarnaast gaat het ten koste van de kwaliteit als je T-cellen buiten het lichaam behandelt.’

Cell engineering in de patiënt kan obstakels wegnemen waar gentherapieën nu nog mee kampen

Geerlings en zijn team werken daarom aan een mogelijke oplossing voor de obstakels waar CAR-T, maar ook andere gentherapieën, nu nog mee kampen. Ze ontwikkelen nanodeeltjes om zich specifiek te richten op T-cellen in het lichaam van de patiënt, die T-cellen in het lichaam genetisch kunnen modificeren na toediening via het bloed. Zo bewerkstelligt NanoCell Therapeutics het concept van in vivo cell engineering –  dus in het lichaam van de patiënt. Mastrobattista schetst alvast het enorme effect daarvan op het behandeltraject: ‘Een patiënt zou dan de dag na de behandeling al naar huis kunnen.’

Liever Utrecht dan Berlijn, Leuven of Milaan

Maar de apparatuur die nodig is voor het onderzoek van NanoCell Therapeutics, bleek onbetaalbaar voor een start-upbedrijf. Daarom startte Geerlings een zoektocht door de VS en  Europa naar een locatie die de optimale combinatie biedt van de juiste apparatuur én de mogelijkheid om op inhoudelijk vlak samen te werken. ‘Ik heb onder meer gekeken in Berlijn, Leuven en Milaan. Via het Utrecht Science Park kwam ik in contact met het departement Farmaceutische Wetenschappen van de Universiteit Utrecht en het UMCU. De sfeer is hier heel interdisciplinair. Ook Utrecht Inc. is voor ons zeer faciliterend.’

Het is heel mooi om op deze manier de opgedane kennis uit ons onderzoek direct te kunnen toepassen op de ontwikkeling van een nieuw medicijn

In de samenwerking met Farmaceutische Wetenschappen ziet Geerlings mogelijkheden om de specifiteit van de nanodeeltjes te verbeteren. Enrico Mastrobattista verheugt zich daarop. ‘Wij hebben veel kennis op dit gebied en kunnen de infrastructuur bieden’, zegt de hoogleraar. ‘Het is heel mooi om op deze manier de opgedane kennis uit ons onderzoek direct te kunnen toepassen op de ontwikkeling van een nieuw medicijn gebaseerd op CAR-T-celtherapie, om zo bij te dragen aan een betere behandelmethode voor bepaalde vormen van kanker.’

Ook voor armere landen en andere ziekten

Geerlings heeft in ieder geval ambitieuze plannen: hij hoopt gentherapie voor kanker en andere levensbedreigende ziekten te kunnen ontwikkelen. “Uiteindelijk willen we dat die therapie niet alleen in het rijke Westen, maar ook in armere delen van de wereld toegankelijk, opschaalbaar en betaalbaar is.’

De therapie moet ook in armere delen van de wereld toegankelijk, opschaalbaar en betaalbaar zijn

En als dat over enkele jaren is gelukt, zullen de partners zich samen gaan richten op de ontwikkeling van deze gerichte nanodeeltjes voor de strijd tegen andere ziekten. Geerlings: ‘Het hoeven niet per se T-cellen te zijn, maar kan ook werken voor verschillende andere soorten cellen, zoals B-cellen en levercellen. Het is dan van belang om de juiste coating rond het werkzame nanodeeltje te maken. We hebben plannen om ons in de toekomst ook te richten op auto-immuun-infectieziekten zoals reumatische artritis, ofwel ontstekingen in de gewrichten. Ander voorbeelden zijn artherosclerose – aderverkalking – en zeldzame genetische stofwisselingsziekten, om een paar toepassingen te noemen.’