Facebook-schandaal laat zien dat democratie op het spel staat

De commotie over het Cambridge Analytica-schandaal bij Facebook staat voor méér dan een privacyprobleem. De democratie staat op het spel, waarschuwt mediawetenschapper prof. dr. José van Dijck in een artikel in de Correspondent.

Volgens Van Dijck onstaan er scheuren in de online samenleving: “Facebook en ook Google hebben altijd gezegd: wij zijn neutrale, apolitieke platformen. Wij zijn gewoon ‘connectors’, wij verbinden vragers aan aanbieders. We bieden services, die kunnen mensen gratis gebruiken, that’s it. Daar komen ze nu niet meer mee weg. Er is een groeiende onvrede over het online systeem, onvrede over de digitale infrastructuur waarop onze hele samenleving aan het bouwen is. De platformen worden ter verantwoording geroepen en verantwoordelijk gehouden voor allerlei excessen.”

Na het afgelopen jaar, met de nepnieuwscontroverse, de verspreiding van haatzaaiende video’s via YouTube en het datalek van Facebook naar Cambridge Analytica denk je toch wel: moeten we de inrichting van deze platformen wel aan de markt overlaten? Overheden en burgers zouden, met de wet in de hand, veel nadrukkelijker om transparantie kunnen vragen aan YouTube en Facebook, juist in Europa.

Volgens Van Dijck zijn we te afhankelijk van een paar Amerikaanse technologiebedrijven. “De private infrastructuur wordt steeds bepalender voor de inrichting van de samenleving en geeft voorrang aan commerciële waarden boven publieke waarden. Ook in publieke sectoren zoals scholen, de nieuwsvoorziening en ziekenhuizen.”

Van Dijck geeft aan dat de samenleving een risico loopt om de democratische controle kwijt te raken over cruciale systemen waar onze instituties afhankelijk van zijn. “Cruciale publieke waarden als transparantie en democratische controle staan op gespannen voet met verdienmodellen die aan het verzamelen van data en de verkoop van advertenties prioriteit geven.”