Even kennismaken: hoogleraar Jeugdstudies Catrin Finkenauer

Om een goede relatie in stand te houden, heb je zelfcontrole nodig.

Prof. dr. Catrin Finkenauer werkt sinds april 2016 als hoogleraar Jeugdstudies bij ASW: Culturele Diversiteit & Jeugd en is verbonden aan het strategische thema Dynamics of Youth. Wie is ze, en wat doet ze precies? Een korte impressie. 

Waarover gaat je onderzoek?

"Ik doe onderzoek naar relaties. In Europa is dat niet zo’n populair onderwerp ­– wel waar het ouder-kindrelaties aangaat, maar er is minder aandacht voor intieme relaties en vriendschappen tussen (jong) volwassenen. Ik interesseer me vooral voor de vraag hoe mensen het beste en het slechtste in elkaar naar boven kunnen halen. Veel mensen denken dat liefde en motivatie genoeg zijn om goede relaties tussen mensen in stand te houden, maar het is keihard werken. Je hebt onder ander zelfcontrole nodig: je moet je eigen belang kunnen uitstellen en escalaties voorkomen. Ons onderzoek toont aan dat die zelfcontrole samenhangt met vertrouwen; vertrouwen is de basis om relaties in stand te houden. Daar zit voor veel mensen de grote uitdaging. Dat zie je ook bij kindermishandeling. Daarnaast doe ik onderzoek naar interventies bij vechtscheidingen, zoals Kinderen uit de Knel en Villa Pinedo, een forum voor kinderen van gescheiden ouders. Bij die laatstgenoemde website kijken we hoe kinderen, adolescenten en jong volwassenen elkaar kunnen helpen bij het verwerken van nare ervaringen."

Welk onderzoek van jou had de meeste maatschappelijke impact?

"Ik werk aan een groot project waarbij we onderzoeken in hoeverre de omstandigheden waarmee iemand te maken heeft, invloed hebben op die zelfcontrole. Want voor zelfcontrole heb je energie en middelen nodig; als die op zijn ben je minder dankbaar, minder geduldig en agressiever. Daarom zie je vaak in gezinnen waar huiselijk geweld voorkomt veel chaos, geldzorgen, stress en wederzijds wantrouwen. Mishandelde vrouwen blijven in een relatie omdat ze geen opleiding, werk en rijbewijs hebben, niet omdat ze van hun mishandelaar houden. Mensen kunnen geholpen worden door hun omstandigheden te verbeteren. Dit is onderzoek met grote maatschappelijke relevantie, maar toch is deze kennis nog niet genoeg vertaald naar de praktijk. Ik probeer dat via het onderwijs te bewerkstelligen. Naast enthousiasme voor relaties is het belangrijk dat studenten leren dat je het gedrag van mensen niet kunt verklaren door alleen naar de persoon te kijken, en ook niet door alleen naar de context te kijken. Je moet kijken naar de interactie van de persoon met de context. Het heeft dus ook geen zin om een therapie los te laten op iemand als de oorzaak van zijn/haar verlies van zelfcontrole in de omgeving ligt."

Waarom ben je hoogleraar aan de Universiteit Utrecht geworden?​

"Het is hier bij ASW heel dynamisch. Het onderzoek sluit aan bij hedendaagse problemen. Ik ben verbonden aan het strategisch thema Dynamics of Youth, en die interdisciplinariteit maakt het onderzoek hier echt toekomstbestendig."

Aan welke onderzoeksprojecten werk je?

"Ik ben betrokken bij een aanvraag voor het HBSC (Health Behaviour in School-aged Children). HBSC geeft ons unieke mogelijkheden om onderzoek te doen naar sociale ongelijkheid: hoe kan het dat in een welvarend land de sociale ongelijkheid toch toeneemt? Daarnaast heb ik op de Vrije Universiteit nog twee promovendi."

Wat zou je doen als je geen wetenschapper zou zijn?

"Dan zou ik wel een winkel willen hebben waar mensen het Perfecte Cadeau kunnen kopen. Dan vertelt de klant mij iets over degene voor wie het bestemd is en dan vertaal ik dat naar een geweldig cadeau dat precies past bij die persoon. Dat lijkt me heerlijk, om een hele goede match te vinden door je echt in de ander te verplaatsen."

Wie bewonder je?

"Die lijst is te lang om op te noemen. Ik ben een groot bewonderaar van wetenschappers wiens onderzoek als eyeopener werkt. Onderzoek waarvan ik denk: ik wou dat ik dat had uitgevonden. Zoals de cognitief-psycholoog Elizabeth Loftus, die met geheugenonderzoek aantoonde dat de vragensteller bepaalt hoe iemand zich iets herinnert. Bijvoorbeeld bij herinneringen aan seksueel misbruik in de kindertijd. Tegenwoordig is de wetenschap on steroids, er zijn zo ongelooflijk veel goede mensen. Buiten de wetenschap ben ik bewonderaar van het optimisme van Obama. Hoop maakt veel verschil!"

Naast haar hoogleraarschap is Catrin Finkenauer o.a. medeprojectleider van de Academische werkplaats aanpak Kindermishandeling. De afgelopen jaren werkte zij als hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.