'Enkel twijfel brengt ons naar de waarheid'

Wat is een krachtig antwoord op de vele 'alternative facts'? Die vraag stelt PhD-kandidaat Drian van der Woude in zijn essay. Gisteravond sleepte hij er de Robbert Dijkgraaf Essayprijs mee in de wacht.

Het essay van Van der Woude is een pleidooi voor twijfel. Hij schrijft: "Tekenend is hoe twitterkoning Trump half Amerika aan zich wist te binden, ondanks zijn openbare verklaring dat de sneeuw voor zijn raam wel moest betekenen dat de opwarming van de aarde ‘fake’ was." Volgens de promovendus is gemakkelijk in dingen geloven gevaarlijk. Het antwoord: twijfel.

Tekenend is hoe twitterkoning Trump half Amerika aan zich wist te binden, ondanks zijn openbare verklaring dat de sneeuw voor zijn raam wel moest betekenen dat de opwarming van de aarde ‘fake’ was.

Tegelijkertijd twijfelt de burger steeds meer. Iets is niet zomaar 'waarheid'. "Door de twijfel te omarmen waren we in staat het atoom te ontdekken. Door kritische vragen te stellen konden we ziektes uitroeien, en leerden we dat wij om de zon draaien en niet andersom. Het is dezelfde twijfel die we nu weer met zijn allen moeten koesteren." Of zoals hij concludeert: "Facts can hold you prisoner. Doubt can set you free."

4 vragen aan de winnaar

Het ligt misschien niet voor de hand voor een theoretisch natuurkundige om te schrijven over sociale thema's. Toch is dit niet vreemd, ligt Van der Woude toe in een interview.

Waarom heb je dit essay over twijfel geschreven?

'Mijn behoefte iets te schrijven was tweeledig. Allereerst is dit al jaren een belangrijk thema voor me. En met bijvoorbeeld Trump is het nóg actueler. Daarnaast vind ik stukjes schrijven een spannend proces. Af en toe waag ik mij eraan. Mijn vriendin kwam toen deze prijs tegen en spoorde me aan iets in te sturen.'

Hoort dit ook bij je taak als wetenschapper?

'Ik vind het heel belangrijk dat wetenschappers zich hierover uitspreken. De communicatie tussen wetenschap en samenleving gaat niet altijd goed. Dat is een gemiste kans. Voor mij wordt wetenschap pas écht leuk als bijvoorbeeld hele abstracte wiskunde een verhaal wordt dat iedereen begrijpt. Dat is ook een belangrijke taak als je kijkt naar veel voedingsgoeroes of kennis waarvan de herkomst onduidelijk is. Dat kan schadelijk zijn. En de oplossing begint bij twijfel. Daarbij speelt wetenschapscommunicatie een belangrijke rol.'

Heb je reacties gehad op je essay?

'Vooral uit mijn directe omgeving. Het is leuk om te zien dat collega-wetenschappers hier enthousiast van worden. Daarnaast werden gisteravond bij de uitreiking mooie woorden gezegd. Robbert Dijkgraaf reikte de prijs uit, dat is een hele eer.'

Heb je hoop voor de toekomst?

'Mijn essay stipt inderdaad een probleem aan, maar ik heb wel degelijk hoop. Volgens mij zitten we nu in een overgangsfase. Steeds meer mensen worden met een kritische houding opgeleid. Tegelijk is er steeds meer informatie beschikbaar. Daar groeien we in. Vroeger was iets veel sneller ‘waarheid’. Nu twijfelen we. Dat is een eerste stap. Alleen is die twijfel nog te vaak een doel in plaats van een middel. Met goed onderwijs en wetenschapscommunicatie kunnen we twijfel steeds gefundeerder inzetten.'

Meer over twijfel

• 

  Durf te twijfelen

  Tijdens afgelopen Opening Academisch Jaar spraken de rector magnificus, Denker des Vaderlands en Dare to be Grey over 'twijfel'.

• 

  Dare to be Grey

  Online en offline initiatief van Utrechtse studenten om polarisatie en extremisme tegen te gaan.