Een vroege reus uit Zwitserland: nieuwe sauropod-voorouder ontdekt

Zo’n 225 miljoen jaar geleden leefden de voorouders van de langnek-dino’s of sauropoden, ons allen bekend van Jurassic Park, al in het gebied van huidig Zwitserland. Een internationaal team paleontologen uit München, Utrecht en Zürich identificeerde een nieuwe voorouder van de langnek-dino’s uit stenen bij Schaffhausen, en gaven het de naam Schleitheimia schutzi. De ontdekking plaatst de mogelijke afstamming van ‘echte’ sauropoden veel eerder dan de eerder bekende 190 miljoen jaar geleden.

Bij het onderzoeken van enkele onvolledige overblijfselen van het kanton Schaffhausen in de collectie van de Universiteit van Zürich, stond paleontoloog Oliver Rauhut voor een verrassing. Deze resten waren niet afkomstig van Plateosaurus, zoals eerder gedacht, maar vertegenwoordigen een voorheen onbekende soort sauropodomorfen, die evolutionair gezien al heel dicht bij de sauropoden staat.

Opgraving voor de deur

Rauhut, werkzaam aan de Beierse Staatscollectie voor Paleontologie en Geologie en de Ludwig- Maximilians-Universität, en zijn collega's Femke Holwerda van de Universiteit Utrecht en het Royal Tyrrell Museum of Palaeontology en Heinz Furrer van de Universität Zürich beschreven de soort onder de naam Schleitheimia schutzi. Die is ontleend aan het kleine dorpje Schleitheim, waar in 1954 de overblijfselen van de dinosauriërs werden gevonden, en de naam van de vinder Emil Schutz. Uit de analyses van de onderzoekers blijkt dat Schleitheimia het meest nabije familielid is van de echte sauropoden, wat aangeeft dat deze groep ook zijn oorsprong moet hebben in het Boven-Trias (tussen 237 en 201,3 miljoen jaar geleden).

Hoewel Schleitheimia waarschijnlijk nog steeds vrij veel leek op de bekende Plateosaurus, is dit dier al aanzienlijk groter dan Plateosaurus, met een geschatte lichaamslengte van 9-10 meter. Echter, Schleitheimia bereikte nog lang niet de afmetingen van zijn latere verwanten, de werkelijk gigantische sauropoden. Bovendien was de nieuwe soort zeer robuust gebouwd en bewoog hij, net als zijn gigantische afstammelingen, waarschijnlijk op vier poten, terwijl Plateosaurus vooral op zijn achterpoten liep.

“Zo zie je maar weer, je hoeft niet altijd naar exotische landen te reizen om nieuwe dinosaurussen te ontdekken en nieuwe inzichten te krijgen in hun evolutie – soms is een bezoek aan het lokale museum of een opgraving voor de deur voldoende,” zegt Rauhut.

Verdere vondsten

Een nieuwe opgraving in de directe omgeving van de oorspronkelijke locatie, die in 2016 plaatsvond onder leiding van Furrer, bracht verdere overblijfselen van sauropodomorfen aan het licht, waaruit onder meer bleek dat Plateosaurus hier ook voorkwam. Bovendien wijzen verdere oude vondsten van Emil Schutz van een naburige locatie ook op de aanwezigheid van een derde, vooralsnog onbepaalde soort vroege sauropodomorfen.

Op basis van de fossiele botten, de relaties van de nieuwe soort en het fossielenbestand van de tot dusver bekende sauropodomorfen, concludeerden Rauhut en zijn collega's dat de vroege sauropoden blijkbaar meer dan 20 miljoen jaar naast hun primitievere familieleden leefden. Pas na het uitsterven van de primitievere soorten tegen het einde van het vroege Jura begon het succesverhaal van de sauropoden. Dit succesverhaal zou ze tot de grootste en, in veel ecosystemen, tot de belangrijkste planteneters van het Mesozoïcum maken.

Artikel

Het onderzoek naar Schleitheimia schutzi staat beschreven in Oliver W. M. Rauhut, Femke M. Holwerda en Heinz Furrer, ‘A derived sauropodiform dinosaur and other sauropodomorph material from the Late Triassic of Canton Schaffhausen, Switzerland’, Swiss Journal of Geosciences volume 113, Article number: 8 (2020), https://link.springer.com/article/10.1186/s00015-020-00360-8