Een brede blik op gezondheid

Hoe is het gesteld met het mentale welzijn van jongeren? Wat is er nodig om hen goed te ondersteunen op dit vlak? Deze vragen houden kinderarts/onderzoeker Sanne Nijhof en docent/onderzoeker Margot Peeters dagelijks bezig. Samen met jongerenpanellid Juliette delen zij enkele actuele inzichten.

Geef psychosociaal welzijn structureel aandacht

Als kinderarts ziet Sanne veel kinderen en jongeren met chronische ziekten in haar spreekkamer. Dat heeft niet alleen lichamelijke impact legt ze uit: "Om hen goed te kunnen ondersteunen, gaan we uit van een brede visie op gezondheid. We richten ons steeds meer op vroegsignalering en vroeginterventie van de gevolgen van chronische ziekten op het fysieke domein en het psychosociale domein. Als je structureel aandacht hiervoor hebt, zie je eerder wie extra hulp nodig heeft en kun je bovendien ook voorkómen."

Margot doet onderzoek naar het mentaal welbevinden van jongeren: "Sinds 2013 zien we een stijging in de ervaren stress en prestatiedruk onder jongeren." Ook zij pleit voor structurele aandacht. Ze is verbonden aan de Regionale Kenniswerkplaats Jeugd en Gezin Centraal. Hierin werken wetenschappers samen met scholen, ouders, jongeren en jeugdprofessionals. "We onderzoeken welke kennis er is en hoe we die het beste kunnen benutten."

Het kan helpen als je weet dat je niet de enige bent die ergens mee worstelt.

Juliette is lid van het jongerenpanel van deze kenniswerkplaats en heeft gastlessen gegeven over mentale gezondheid. ‘Ik denk dat er veel druk ligt op jongeren. Er is meer aandacht, maar er rust nog een taboe op praten over psychische klachten. Het kan helpen als je weet dat je niet de enige bent die ergens mee worstelt.’

Betrek de brede context

Aandacht voor psychosociaal welzijn vraagt ook om aandacht voor de context waarin kinderen en jongeren zich ontwikkelen, leggen de onderzoekers uit. Sanne: "In het onderzoek naar chronisch zieke kinderen betrekken we naast kindfactoren ook contextuele factoren. De omgeving en de omstandigheden waarin een kind moet dealen met een ziekte zijn heel belangrijk. Hoe kun je de kennis over die factoren gebruiken om een kind zo goed mogelijk te ondersteunen?" Margot vult aan: "Het is zo belangrijk dat we niet alleen sleutelen aan het kind of de jongere zelf. Dan geef je ook de boodschap af: ‘Jij klopt niet’.’" Sanne: "Je kunt die externe factoren deels beïnvloeden. Kinderen met bepaalde kwetsbaarheden of grote oorzaken van stress hebben omgekeerd ook meer kans op langetermijneffecten van chronische ziekten. Bovendien zijn niet alle hulpmiddelen en adviezen voor iedereen toegankelijk. Daarom moeten we dit gepersonaliseerd aanpakken." Margot: "Iedere context is anders. Als je dan denkt aan kansenongelijkheid, is het helaas zo dat een probleem ook juist het gevolg kan zijn van de context waarin een jongere opgroeit."

De omgeving en de omstandigheden waarin een kind moet dealen met een ziekte zijn heel belangrijk

Maak het bespreekbaar

Om passende zorg te kunnen bieden, moeten volwassenen het gesprek hierover aangaan. Sanne: "Kinderartsen zijn gewend om breder naar de gezondheid van een kind te kijken, maar er is tijdsdruk. En soms ontbreken de handvatten om in gesprek te gaan over psychosociale kwesties. In de geest van het ‘samen beslissen in de spreekkamer’ is het logisch om dit ook met jongeren te doen. Je bevordert de autonomie. Past deze behandeling of aanpak bij jou? Welke keuzes zijn mogelijk? Als je dit bespreekt, kun je beter doorverwijzen." Juliette: "Ik denk dat het op school belangrijk is dat er mentoren zijn die de tijd nemen en goed naar jongeren luisteren. En dat er een goede zorgstructuur is. Niet allemaal verschillende loketten, maar één vast iemand die zegt: zo gaan we jou helpen." Margot: "Als we psychosociale problemen bespreekbaar maken, kunnen we de omgeving ook beter inzetten. Dan kunnen we de veerkracht en weerbaarheid van een kind of jongere versterken met hulp van diens omgeving. Tegenwoordig moet alles perfect gaan en je mag niet falen. Dat is een maatschappelijk probleem dat we moeten aanpakken."

Tegenwoordig moet alles perfect gaan en je mag niet falen. Dat is een maatschappelijk probleem dat we moeten aanpakken.

Werk samen over academische grenzen heen

Om succesvolle interventies te ontwikkelen hebben onderzoekers vanuit verschillende disciplines elkaar nodig. Margot: ‘Wij hebben elkaar ontmoet op het thema gaming en risicogedag.’ Sanne: ‘Ik ben betrokken bij een groot project gericht op het bevorderen van mentaal welzijn door de ontwikkeling van preventieve interventies met gebruik van serious games. Samen met Margot wilde ik uitzoeken of er ook negatieve gevolgen zijn van de inzet van serious games. Je hebt een uitdaging die je vanuit verschillende invalshoeken kunt bekijken. Zo ontstaat samenwerking over academische grenzen heen. Nu zijn we samen met anderen een interdisciplinair interfacultair wetenschappelijk masterprogramma aan het ontwikkelen: Youth Development and Social Change start in september.’

Toetsen en navragen is zo goed, want soms slaan we de plank mis.

Tot slot pleiten de onderzoekers ervoor jongeren te betrekken bij het onderzoek. Margot: "Ik ben altijd op zoek naar hoe we jongeren mee kunnen laten denken, ook over de manier van onderzoek. Zo is Juliette betrokken bij het ontwerpen van een focusgroep met jongeren." Juliette: "Sommige dingen weten jongeren nou eenmaal het beste zelf. Wij kijken bijvoorbeeld of vragenlijsten goed zijn afgestemd op de taal van jongeren." Margot: "Toetsen en navragen is zo goed, want soms slaan we de plank mis."