Ecosysteem voor ondernemerschap en welvaart

Hoe schep je op stedelijk, regionaal en landelijk niveau zodanige condities dat ondernemerschap kan floreren en de welvaart positief wordt beïnvloed? Die vraag ligt ten grondslag aan de ecosysteembenadering. Door de economie te zien als een levend netwerk van actoren en factoren, kan beter in kaart worden gebracht hoe dat netwerk functioneert en wat ervoor nodig is om het nog beter te laten functioneren.

In tegenstelling tot de meer traditionele benadering van de economie gaat de ecosysteembenadering uit van ondernemers. Dat kan binnen een bestaande of nieuwe onderneming zijn, maar ook binnen een bepaald netwerk. De organisatievorm staat niet van tevoren vast. Zolang mensen zich maar kunnen organiseren op een manier die nieuwe waarde creëert voor de samenleving. Het ecosysteem neemt dus veel meer de ondernemers als uitgangspunt dan hun bedrijven. 

Ondernemers weten zelf het beste waar de beperkingen van het ecosysteem liggen.

Open karakter

Dit voorkomt ten eerste dat we ons blindstaren op statistische gegevens over bedrijven en bedrijfstakken. De mens staat centraal. Ten tweede wordt het een stuk eenvoudiger om bijvoorbeeld arbeidsmarktbeleid, kennisbeleid en innovatiebeleid af te stemmen op de wijze waarop mensen zich in de samenleving ontwikkelen. De overheid kan daar veel meer bottom-up mee aan de slag.

Daarom moet ook voorkomen worden dat het ecosysteem door gemeenten als een gesloten systeem en op een te beperkt niveau wordt ingericht. Dat zou ineffectief zijn, want veel van de stakeholders in het ecosysteem acteren namelijk op een hoger ruimtelijk niveau dan dat van de gemeente. Neem alleen al de arbeidsmarkt.

De overheid is meestal geen leider maar een voeder van het ecosysteem.

Uitgangspunt is ook dat het ecosysteem een open karakter heeft. Je moet van elkaar kunnen blijven leren en openstaan voor invloeden van buitenaf. Blijf dus als overheid altijd kijken voor welk element van je ecosysteem je zelf de meest geëigende partij bent om in actie te komen en wanneer het beter is om een alliantie met andere partijen aan te gaan.

Leiders en voeders

De ecosysteembenadering vereist daarnaast een duidelijk onderscheid tussen leiders en voeders (leaders en feeders) van het systeem. Ondernemers kunnen die leidersrol op zich nemen. Zij weten immers het beste waar de beperkingen van het ecosysteem liggen en kunnen dus ook de leiding nemen in het wegnemen ervan.

Daarnaast zijn er heel veel voeders van het ecosysteem. Dat zijn de stakeholders die zorgen voor het goed functioneren van het systeem. Denk aan partijen die verantwoordelijk zijn voor de financiering van het ondernemerschap, de opleiding van nieuw talent en de intermediaire dienstverlening. 

Wees je bewust van de beperkingen die je als overheid hebt.

De overheid is meestal dus geen leider maar een voeder van het ecosysteem. Gemeenten, regiobesturen, provincies, de regering: zij moeten primair de verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van de wet- en regelgeving en de fysieke infrastructuur. En verder vooral de vinger aan de pols houden.

Faciliteren en stimuleren kortom, en daar waar het ecosysteem functioneert vooral bereid zijn om een stapje terug te doen. Probeer het proces op gang te krijgen, maar trek je vervolgens ook weer terug. En wees je ook enorm bewust van de beperkingen die je als overheid hebt. Als partijen elkaar al niet kunnen vinden, dan kan de overheid dat waarschijnlijk niet veel beter.

De overheid moet dichter tegen de ondernemer aan kruipen.

Paradoxaal

Dit is een paradoxale houding: het impliceert enerzijds een terugtrekkende overheid, die slechts zorgt voor het juiste kader en de ondernemers verder het werk laten doen. Anderzijds moet de overheid juist intelligenter zijn, beter luisteren en bottlenecks in kaart brengen. Dat betekent dat zij dichter tegen de ondernemer aan moet kruipen, om te horen waar zij iets kan doen ter verbetering van de situatie.

De ecosysteembenadering lijkt dus alleen op het eerste gezicht een hele makkelijke. Het tegendeel is waar. De overheid kan het zich namelijk helemaal niet permitteren om slechts voor goede aarde van de tuin te zorgen en dan te veronderstellen dat het wel goed komt met de rest. Het goed functioneren van het ecosysteem vereist een overheid die ook heel goed in de gaten houdt of alle onderdelen van de tuin wel optimaal interacteren.

----

Prof. dr. Erik Stam is hoogleraar Strategie, Organisatie en Ondernemerschap en hoofd van de Utrecht University School of Economics (U.S.E.). Daarnaast is hij mede-oprichter en wetenschappelijk directeur van het Centre for Entrepreneurship en lid van het programmateam van het universiteitsbrede strategische thema Institutions for Open Societies.

Op 15 november gaat de Masterclass Entrepreneurial Ecosystems van start. Deze nieuwe Masterclass, onder leiding van professor Erik Stam, is ontworpen om regionale leiders in de publieke en private sector het perspectief, de methodologie, en praktische instrumenten te geven die nodig zijn om entrepreneurial ecosystems te realiseren die welvaart in de regio stimuleren.

Het programma kent een mix van wetenschap en praktijk, van kennis opdoen en toepassen. Er is veel ruimte voor het bespreken van casuïstiek van regio’s binnen en buiten Nederland, en van de eigen regio. In het programma komen zowel sprekers uit de publieke sector alsook uit de private sector aan het woord.

Kijk voor meer informatie op www.uu.nl/executive/ee