Duurzame ontwikkeling van waterkracht in de bovenloop van de Indus

Het noordelijke deel van de Indus waar de Himalaya, Hindukush en Karakoram bergketens liggen, voedt grote rivieren die door India, Pakistan, Afghanistan en China stromen. Deze landen plannen momenteel een viervoudige uitbreiding van duurzame energieopwekking met behulp van waterkracht in de komende decennia. Promovendus Sanita Dhaubanjar onderzocht verschillende manieren voor die uitbreiding. Welke manier is de beste, nu en in de toekomst? Ze verdedigt haar proefschrift op 29 mei 2024 aan de Universiteit Utrecht.

Gemixte strategie

De bestaande plannen voor uitbreiding van waterkracht focussen op de bouw van grote waterkrachtcentrales in de grote rivieren. “Het bouwen van zulke ‘megacentrales’ is de gebruikelijke politieke oplossing hiervoor,” zegt Dhaubanjar. Een alternatief is om een mix van kleine en grote centrales en ook kleinere riviertakken te benutten. “Zo’n gemixte strategie presteert beter dan de huidige strategie als het gaat om technische, financiële en duurzame haalbaarheid als we naar het hele stroomgebied kijken.”

Het is hoog tijd om duurzaamheid op lange termijn te overwegen in plaats van alleen het technische potentieel.

Verder dan technische haalbaarheid

De planning van nieuwe centrales is vaak alleen gebaseerd op of het technisch mogelijk is om te bouwen op een bepaalde locatie. Maar zijn er lokale beleidsmaatregelen of ruimtelijke patronen zijn die een bepaalde locatie optimaler maken dan andere voor het bouwen van een waterkrachtcentrale? En als het technisch mogelijk is, is het dan rendabel gezien de lokale energiemarkten? En hoe duurzaam zijn deze locaties: wordt de rivierdynamiek veranderd, of verstoren ze gebieden van lokaal belang of verergeren ze geologische risico’s die in deze regio veel voorkomen? “Gezien de langdurige impact die waterkrachtcentrales hebben op het milieu en de mens is het hoog tijd om duurzaamheid op lange termijn te overwegen in plaats van alleen het technische potentieel,” aldus Dhaubanjar.

Meer dan 700 duurzame locaties

Wanneer met al deze aspecten rekening wordt gehouden, heeft het onderzoek van Dhaubanjar 733 potentiële duurzame locaties voor waterkrachtcentrales aan het licht gebracht. Deze nieuwe centrales die gebouwd worden volgens de gemixte strategie zouden de beschikbare waterkracht in de rivierstromen beter benutten, goedkoper zijn en meer energie opleveren, conflicten over land- en watergebruik verminderen en meer mogelijkheden bieden voor eerlijke toegang tot elektriciteit voor landelijke en afgelegen gebieden in de regio vergeleken met megacentrales.

Hoe zit het met klimaatverandering?

Klimaatverandering zal van invloed zijn op het waterkrachtpotentieel in de noordelijke Indus waar gletsjers een belangrijke rol spelen in de watercyclus. “We analyseerden 24 verschillende scenario’s voor klimaatverandering,” vertelt Dhaubanjar.

“Als we het vereenvoudigen: als het klimaat in de toekomst kouder en droger wordt, kunnen ruim 700 centrales van de gemixte strategie nog steeds duurzaam functioneren. In een extreem – en verwacht – toekomstscenario waarin het klimaat warmer en natter wordt, stijgt dat aantal naar 884 omdat er meer water beschikbaar is.”

De meeste toekomstscenario’s schatten dat het westen van het stroomgebied slechter af zal zijn dan het oosten.

Tijd voor energiegerechtigheid

Uit het onderzoek van Dhaubanjar blijkt dat klimaatverandering het duurzame potentieel met wel 50% kan verhogen. “Dat is geweldig, want dat betekent dat er genoeg ruimte is om na te denken over duurzaamheid en energierechtvaardigheid in de huidige waterkrachtplanning.” Dit is belangrijk omdat niet alle gebieden in het stroomgebied even geschikt zijn voor de ontwikkeling van duurzame waterkracht. En het effect van klimaatverandering is niet gelijk in het hele stroomgebied. “De meeste toekomstscenario’s schatten dat het westen van het stroomgebied slechter af zal zijn dan het oosten, omdat de bevolking in het westen sneller groeit dan de door het klimaat veroorzaakte toename van het waterkrachtpotentieel.”

Geschiktheid controleren

Het onderzoek van Dhaubanjar en haar resultaten zijn een startpunt voor het verbeteren van de waterkrachtplanning in de noordelijke Indus. “Wat we nu nog moeten doen is de locaties die we hebben geïdentificeerd nader bekijken en verifiëren of de gesimuleerde ontwerpen voor waterkrachtcentrales geschikt zijn voor de lokale omstandigheden,” concludeert ze.