Driedimensionale kaart verbetert communicatie met inheemse gemeenschappen

Tropische bossen zijn essentieel voor ons klimaat en biodiversiteit, maar staan onder druk door roofbouw en grondstofwinning. Inheemse gemeenschappen zijn essentieel voor het behoud van de bossen. Alleen was er geen goede manier om met de lokale bevolking te communiceren over hun leefgebied en het effect van de roofbouw. Promovenda Sara Ramírez Gómez van de Universiteit Utrecht creëerde samen met hen driedimensionale kaarten van hun leefomgeving en daarmee een basaal hulpmiddel om met de buitenwereld te kunnen communiceren. Ramírez Gómez verdedigde haar proefschrift op 27 september 2019 in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht.

Stel je voor dat op een doodgewone dag een karavaan aan bulldozers door je achtertuin komt rijden. Ze rijden je appel- en berkenbomen plat, en banen zich een weg naar de tuin van de buren. Vervolgens wordt je tuin afgezet en binnen de kortste keren is je achtertuin een weiland waar koeien van anderen grazen.

Funest voor leefgebied en biodiversiteit

Het overkomt inheemse gemeenschappen in tropische bossen in onder andere Zuid-Amerika. Zonder enige vorm van overleg geeft de overheid concessies uit over hun leefgebied. Ze leggen wegen aan, ze staan toe dat grote stukken bos worden gekapt en hectares land worden omgevormd tot landbouwgrond. Dit is niet alleen een invasie op het leefgebied van de inheemse bevolking, maar het is ook funest voor de biodiversiteit en koolstofvoorraden van de tropische bossen. En daarmee een aanslag op het wereldwijde klimaat.

Al eeuwen duurzaam beheer

De inheemse gemeenschappen hebben de meeste kennis over hun leefgebied. Zij beheren de bossen al eeuwen op een duurzame manier. Maar communicatie tussen hen en overheden is er niet, omdat de juiste communicatiemiddelen ontbreken. Sara Ramírez Gómez, zelf afkomstig uit Colombia, ging in gesprek met inheemse gemeenschappen in de Colombiaanse Amazone en in Suriname. Ze ontwikkelde samen met de inwoners basale hulpmiddelen om te kunnen communiceren met de buitenwereld.

Waardevolle kennis leren delen

“Een inwoner van een inheemse gemeenschap zou niet direct op een kaart kunnen aanwijzen waar hij of zij woont”, vertelt Sara Ramirez-Gomez van de Universiteit Utrecht. Ze sprak met ruim 1000 leden van inheemse gemeenschappen en organiseerde workshops om ze hun waardevolle kennis te leren delen. “Wel weten ze waar, en hoe de rivier loopt en hoe ver dat van hun dorp vandaan is. Ook weten ze in welk stuk bos eetbare planten groeien en waar het meeste wild kan worden gevangen. Ik ben samen met de gemeenschappen in kaart gaan brengen hoe hun omgeving er uit ziet.”

Een driedimensionale, fysieke maquette

“Maar een tweedimensionale kaart kennen de stammen niet”, vervolgt Ramírez Gómez. “Hun leefgebied is niet vlak, maar heeft hoogteverschillen. Een rivier ligt laag en het land eromheen is hoger. Ik ontdekte dat ze op een driedimensionale, fysieke maquette van hun omgeving goed kunnen laten zien wat het effect is van de externe druk die wordt uitgeoefend. En wat waardevolle gebieden zijn die met rust zouden moeten worden gelaten. Dat is niet alleen bevorderlijk voor de inheemse gemeenschappen zelf, maar ook voor het wereldwijde klimaat en biodiversiteit.”

Wereldwijd inzetbaar

In Suriname heeft het werk van Ramírez Gómez met de inheemse bevolking geleid tot het uitroepen van een groot inheems gebied, de South Suriname Conservation Corridor. Maar er bestaat natuurlijk een kans dat lokale of landelijke overheden geen interesse hebben om in gesprek te gaan met de inheemse gemeenschappen. In dat geval bieden de hulpmiddelen van Ramírez Gómez een communicatiemiddel naar de rest van de wereld toe. “En de problemen komen niet alleen voor in de tropische bossen in Zuid-Amerika. Op bijvoorbeeld Borneo zien we precies hetzelfde gebeuren. Ik hoop dat de resultaten van mijn onderzoek wereldwijd kunnen worden ingezet”, besluit ze.