Drie kanttekeningen bij het 'bijengif'-verbod van de EU
'Geweldig nieuws, maar er valt genoeg op aan te merken'
De EU verbiedt over zes maanden het gebruik in de open lucht van de drie meest gangbare insecticiden. De reden: de bijenpopulatie – cruciaal voor de bestuiving van gewassen – lijdt er enorm onder. ‘Geweldig nieuws voor de bijen, de slootbeestjes en de insectenetende vogels’, vindt onderzoeker Jeroen van der Sluijs, die veel publiceerde over de risico's van deze stoffen. ‘Maar er valt ook nog genoeg op het besluit aan te merken.’ Hij zet drie loopholes van het besluit op een rijtje.
'Niet alle systemische insecticiden worden verboden'
‘Het verbod geldt voor slechts drie type zogeheten neonicotinoïden: clothianidin, imidacloprid en thiametheoxam. In 2013 werd het al verboden om deze pesticiden te gebruiken in de buitenteelt van alle bloeiende gewassen. In de praktijk zagen we dat telers overschakelden op een ander insecticide: thiacloprid. Dat is iets minder schadelijk, maar het zorgt er bijvoorbeeld nog steeds voor dat bijen hun navigatievermogen verliezen. Een groot deel van de bijen komt daardoor niet meer ‘thuis’ of kan zijn taken niet meer goed uitvoeren. Dat verandert de hele dynamiek van een bijenpopulatie – op een negatieve manier. Ik vrees dus dat met het verbod het probleem alleen wordt verplaatst.’
De verboden stoffen zitten ook in druppels tegen vlooien voor jouw kat
'Het verbod geldt alleen voor het buitengebruik'
‘In de glastuinbouw blijven de drie neonicotinoïden gewoon toegestaan. En dat komt linksom of rechtsom vaak via het water in ons ecosysteem terecht. Gelukkig moeten kassen nu een waterzuiveringsinstallatie hebben, waardoor verreweg de meeste pesticiden eruit gefilterd worden voordat het spuiwater geloosd wordt in de sloten. Maar als door extreme regenval de kas overstroomt – wat steeds vaker gebeurt – dan wordt dat water echt niet door het filter weggepompt. Dat komt uiteindelijk in onze sloten terecht. En laat dat nou net de plek zijn waar heel veel insecten hun larven leggen. Met alle schadelijke gevolgen van dien.’
'De insecticiden worden ook buiten de landbouw gebruikt'
‘Het verbod geldt alleen voor de landbouw. Maar de verboden stoffen worden op veel meer plekken gebruikt. Veehouders gebruiken het om vliegen te verdelgen in hun koeienstal, het wordt gebruikt om een kakkerlakkenplaag aan te pakken en om een wespennest te ruimen. Zelfs als jij je kat druppels geeft tegen vlooien, dan kunnen de insecticiden die daarin zitten via zijn urine in jouw tuin terecht komen. En daar heeft het gevolgen voor de insecten. Zoals gezegd: het verbod is een prachtig begin, maar er valt helaas nog genoeg op aan te merken.’
Expertise Van der Sluijs
Jeroen van der Sluijs is universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht en hoogleraar bij de Universiteit Bergen in Noorwegen. Van der Sluijs doet onderzoek naar wetenschappelijke controversen over risico's. In de afgelopen tien jaar publiceerde hij vijftien wetenschappelijke artikelen over de risico's van neonicotinoïden.