De rol van vrouwen bij het bevorderen van waterzekerheid in de zuidelijke Kaukasus
NWO-financiering voor onderzoek op snijvlak van gender, vredesopbouw en milieu
Hoewel veel van de grensconflicten in de wereld ontstaan door waterschaarste, is er zeer weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de participatie van vrouwen in watergerelateerde conflictoplossing. Het onderzoek dat Róisín Burke – docent aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Utrecht en verbonden aan het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten (SIM) – nu voorstelt, heeft tot doel een beter inzicht te krijgen in de factoren die de deelname van vrouwen aan de dialoog over waterzekerheid en het grensoverschrijdend beheer ervan mogelijk maken of verhinderen. Haar focus ligt op de zuidelijke Kaukasus, waar Armenië en Azerbeidzjan met elkaar in conflict zijn over de waterrijke regio Nagorno-Karabach en waar de controle over het grondgebied en de watervoorraden van Abchazië en Zuid-Ossetië (Georgië) in het geding is. Welke rol kunnen vrouwen spelen bij onderhandelingen over een 'waterzekere' vrede, in een nog steeds sterk patriarchale cultuur?
Het project beoogt de huidige participatie van vrouwen in waterbeheer en vredesopbouw-door-milieubescherming (environmental peacebuilding) in de zuidelijke Kaukasus in kaart te brengen. Vervolgens zullen belanghebbenden in een workshop bijeen worden gebracht, om van daaruit te bouwen aan een interdisciplinair, sectoroverschrijdend netwerk van deskundigen en vrouwengroepen, die – via het proces van vredesopbouw-door-milieubescherming – gaan werken aan het tweeledige doel van vrede en (water)veiligheid. De bredere ambitie is om aan te sluiten bij de resoluties van de VN-Veiligheidsraad over vrouwen, vrede en veiligheid (Women, Peace and Security – WPS), die gaan over de noodzaak van deelname van vrouwen aan vredesprocessen.
De toegang tot water is essentieel voor zowel mensenrechten als veiligheid. Het vormt tevens een oorzaak van conflicten in de zuidelijke Kaukasus, die in in vredesprocessen tot nu toe is verwaarloosd is – en waarbij bovendien vrouwen feitelijk uitgesloten zijn
Uit onderzoek blijkt dat wanneer vrouwen op een zinvolle wijze aan het proces deelnemen, de kans groter is dat vredesakkoorden standhouden. Bovendien zijn vrouwen geneigd prioriteit te geven aan zaken die gemeenschappen en jongeren aangaan. Internationale en regionale instanties pleiten daarom, uit het oogpunt van veiligheid, voor deelname van vrouwen aan de oplossing van watergerelateerde conflicten. Voorts verbindt het concept 'vredesopbouw-door-milieubescherming' acties op milieugebied (zoals overeenkomsten over een beter beheer van grensoverschrijdend water) met vredesopbouw. Voorstanders stellen dat positieve milieuacties en dialoog de samenwerking en het vertrouwen tussen partijen in interstatelijke conflicten, zoals tussen Armenië en Azerbeidzjan, kunnen bevorderen.
Traditioneel zijn vrouwen vaak uitgesloten van deze processen. In de zuidelijke Kaukasus degraderen patriarchale ideeën vrouwen vaak tot de rol van verzorgers, en zijn de mannen de besluitvormers. Het buiten de bestaande genderrollen treden, kan leiden tot maatschappelijke repercussies, zoals intimidatie, waardoor het voor vrouwen moeilijk wordt om deel te nemen aan vredesprocessen, ook op milieugebied. In deze context wil het project vaststellen welke belemmeringen en mogelijkheden er bestaan voor een zinvolle deelname van vrouwen aan de dialoog, de besluitvorming en het beheer van grensoverschrijdende wateren in de zuidelijke Kaukasus. En in bredere zin is het de bedoeling na te gaan hoe WPS, water en vredesopbouw-door-milieubescherming op elkaar inwerken, en hoe men deze wisselwerking kan aanwenden om specifieke doelen te bereiken.
Het project 'The Nexus between Women Peace and Security, Transboundary Waters and Environmental Peacebuilding in the South Caucasus' (met een duur van 12 maanden) wordt gefinancierd door NWO Open Competition Domain Social Sciences and Humanities