De invloed van COVID-19 op langetermijnontwikkelingen rondom werk
Hoewel het coronavirus de beleidsagenda het afgelopen jaar heeft gedomineerd, is het vanzelfsprekend niet de enige beleidsopgave waar Nederland voor staat. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) vroegen een aantal wetenschappers naar hun visie op de belangrijkste beleidsopgaven voor Nederland op hun vakgebied. Vervolgens is hen gevraagd naar de gevolgen van de COVID-19-pandemie hierop. Joop Schippers, hoogleraar arbeidseconomie aan de Universiteit Utrecht en daar ook verbonden aan de Future of Work hub, nam het hoofdstuk over werk voor zijn rekening.
"De coronacrisis heeft – los van de langetermijnontwikkeling – laten zien wat het concreet kan betekenen als onvoldoende zorgpersoneel beschikbaar is", schrijft professor Schippers onder meer. "Meer in het algemeen heeft die crisis de Nederlandse samenleving met de neus op de feiten gedrukt waar het gaat over de vraag wat wel en wat niet essentiële beroepen zijn."
Hij gaat ook in op de bescherming van kwetsbare mensen: "Kort voor de uitbraak van COVID-19 hadden verschillende rapportages reeds gewezen op de (te) vergaande flexibilisering van de Nederlandse arbeidsmarkt en de noodzaak daar grenzen aan te stellen. De coronacrisis heeft ook op dit punt de bestaande problemen nog eens in het volle licht geplaatst: vooral zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) en andere flexkrachten (denk aan studenten in de horeca) behoorden tot de groepen op de arbeidsmarkt die het hardst door de crisis werden getroffen."
Tijd- en plaatsonafhankelijk werken
Voor veel werkenden bracht de coronacrisis vooral het massale thuiswerken teweeg. Schippers schrijft daarover onder meer: "Nu veel organisaties bezig zijn met de vraag hoe het werk post-corona te organiseren, lijken de ervaringen van de afgelopen periode voor veel organisaties een prikkel om permanent te kiezen voor vormen van hybride werken. Daarmee krijgt een nog niet genoemde dimensie van flexibel werken, namelijk tijd- en plaatsonafhankelijk werken, een stevige impuls."
Belangrijke onzekerheden en politieke keuzes
"De belangrijkste onzekerheden rond het domein werk en arbeidsmarkt lijken te liggen bij het gedrag van verschillende betrokken actoren en vooral bij de politieke keuzes.", schrijft Schippers. "Dat geldt bijvoorbeeld ten aanzien van (het tempo van) de energietransitie, maar bijvoorbeeld ook ten aanzien van migratie en de mate waarin de politiek de ongelijkheid tussen vast en flexibel werkenden wil terugdringen. Ook de mate waarin ‘we’ – zowel in Nederland als Europa – afhankelijk willen zijn van globale distributieketens is minder een technische dan een politieke vraag."