De COVID-19 pandemie: Een wereldwijde gezondheidscrisis of de zorgeconomie in crisis?

Een bijdrage van Natalia-Rozalia Avlona voor het Gender, Diversiteit en COVID-19 platform. Het platform bestaat uit een serie van korte blogposts, waarin kwesties van inclusie en uitsluiting met betrekking tot de coronacrisis worden gearticuleerd en besproken.

Een Covid-19-crisis of een zorgcrisis?

De crisis van de COVID-19-pandemie is een vergrootglas geworden voor de reeds bestaande discriminatie op grond van geslacht, ras en klasse, terwijl het de sociale en economische ongelijkheden heeft vergroot. De privatisering van de gezondheids- en onderwijssystemen in veel landen in Europa en Amerika in de afgelopen decennia heeft het vermogen van staten om te voldoen aan de welzijnsbehoeften die voortvloeien uit crises verminderd. Het uitbreken van de pandemie laat ons een fundamentele tegenstrijdigheid zijn. Enerzijds bevinden kwetsbare bevolkingsgroepen, met name vrouwen, migranten, vluchtelingen, daklozen, mensen uit de LHBTQI+-gemeenschap, mensen met een handicap en verzorgers (van kinderen, patiënten, ouderen) zich in een bijzonder kwetsbare positie. Zij ervaren meerdere discriminaties met betrekking tot hun toegang tot de openbare gezondheidszorg en tot andere noodzakelijke diensten, tot betaald werk en de toegang tot technologie. Aan de andere kant werd het midden in de pandemie duidelijker dan ooit dat de formele economie, de gezinnen, de gemeenschappen, onze eigenlijke overleving, gebaseerd is op het chronische, onzichtbare en onbetaalde werk en de zorg van vrouwen. Het is ook gebaseerd op het onderbetaalde zorgwerk van artsen, verpleegkundigen, verzorgers, schoonmakers en supermarktmedewerkers.

Feministische bewegingen en de economie

Feministische theorieën en de feministische beweging van de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw toonden een fundamenteel tekort aan economische theorieën. Van neoclassicistische tot marxistische theorieën, overal werd huishoudelijk werk en zorgwerk behandeld als een natuurlijke activiteit van vrouwen, die "van nature" als aanhankelijk werden beschouwd. Maar de zorg is een integraal, zij het niet erkend, onderdeel van de productieve economie en uitbuiting, met het huishouden als de primaire plaats van onze sociale reproductie. In de jaren zeventig creëerden feministen de "lonen voor huishoudelijk werk"-beweging en in de jaren tachtig toonden feministische economen aan dat economische theorieën geen rekening hielden met onbetaald huishoudelijk werk in officiële cijfers zoals het Bruto Binnenlands Product (BBP).

Hoewel zestig jaar later huishoudelijk werk en zorgverlening weliswaar op de officiële kaart van de economie zijn gezet, beseffen we dat de weg naar gendergelijkheid nog lang is. Vrouwen besteden drie keer zoveel tijd als mannen aan onbetaalde zorg en huishoudelijk werk, terwijl 70% van de werknemers in de gezondheidszorg en sociale zekerheid vrouwen zijn (VN-cijfers 2020). Het is geen toeval dat in landen die zwaar getroffen zijn door de pandemie, zoals Italië en Spanje, 70-75% van de werknemers in de gezondheidszorg die besmet zijn met het coronavirus vrouwen zijn.

Crisis vraagt om aandacht voor zorgverlening

De COVID-19-crisis is dus niet alleen een wereldwijde gezondheidscrisis, maar duidelijk een crisis op het gebied van de zorgverlening. De gevolgen ervan zullen naar verwachting de bestaande sociaal-economische, maar ook ongelijkheid op het gebied van gender en etniciteit verergeren. Daarom is het noodzakelijk dat het crisis- en impactbeheersingsbeleid de formele en informele zorgeconomie erkent. Tegelijkertijd is het van cruciaal belang om infrastructuur voor de zorgverlening te creëren en te financieren, waardoor vrouwen worden ontlast van hun onzichtbare en onbetaalde werk thuis. Tot slot is het ontzettend belangrijk dat de autoriteiten gegevens op basis van geslacht, etniciteit en sociale klasse verzamelen en meenemen bij de budgettering en de beleidsvorming voor de moeilijke periode die voor ons ligt.

Natalia-Rozalia Avlona, Advocaat, Onderzoeker voor de Hellenic Foundation for European and Foreign Policy

Bronnen

Verenige Naties. 2020. Policy Brief: The impact of COVID-19 on Women.