Cortisol in haar asielhond geeft beeld van stress

In Nederland verblijven jaarlijks duizenden honden in een asiel. Ondanks de goede zorgen kan het asiel een stressvolle omgeving zijn voor honden. Wetenschappers van de Universiteit Utrecht onderzochten of de hoeveelheid van het hormoon cortisol in haar een beeld geeft van de stress die honden ervaren voor, tijdens en na hun opname in het asiel.

Er blijkt geen verschil te zijn tussen de cortisolwaarden van honden op het moment dat ze het asiel ingaan en de controlegroep huishonden. Na zes weken in het asiel blijken de cortisolwaarden in het haar met een-derde gestegen (gemiddeld van 16 pg/mg naar 21,8 pg/mg). In metingen zes weken en zes maanden na adoptie waren de cortisolwaardes gemiddeld genomen weer lager, en gingen in de richting van de waardes bij de opname in het asiel. De resultaten verschijnen op 21 april in het wetenschappelijke tijdschrift Scientific Reports.

Cortisol in haar

Het stresshormoon cortisol hoopt zich op in haar, bij mensen maar ook bij dieren. Door cortisolwaardes van haar te meten, krijg je een beeld van de stressreactie en herstel over weken of maanden - afhankelijk van de lengte van het onderzochte haar. Bij mensen en andere diersoorten wordt deze techniek al veelvuldig gebruikt, bij honden zijn er nu zo’n vijftien wetenschappelijke onderzoeken mee gedaan.

“Naast de cortisolmetingen van het haar, hebben we ook cortisolwaardes in de urine gemeten. Dit geeft een beeld op de korte termijn terwijl de haarmetingen de lange termijn laten zien”, legt onderzoeker Janneke van der Laan uit.

Iedere dag naar het asiel

De wetenschappers onderzochten het haar van 52 asielhonden op vier momenten: vlak voor opname, na zes weken in het asiel, zes weken na adoptie en zes maanden na adoptie. De cortisolwaardes voor opname in het asiel vergeleken ze met die van twintig huishonden, die op elkaar leken wat betreft ras, leeftijd en sekse. 

Van der Laan: “We hebben ruim een jaar lang iedere dag metingen verricht in het asiel. Na adoptie knipten de nieuwe eigenaren – na duidelijke instructies - zelf een plukhaar en stuurden die naar ons op. Zij waren behulpzaam en enthousiast, en hadden grote interesse in wat hun hond eerder had meegemaakt."

Voor de cortisolmetingen werd iedere keer haar van dezelfde locatie op het lichaam gebruikt. De onderzoekers scheerden het plekje kaal en lieten daar nieuw haar groeien tijdens de periode waarin ze de stresshormonen wilden meten. Dit heet een ‘shave-reshave methode’.
Foto: eigen archief

Meer cortisol in kleine honden

Een verrassend resultaat is dat kleinere honden over het algemeen hogere cortisolwaarden hebben dan grotere honden. “Dat patroon hebben we in eerdere onderzoeken ook gezien, bijvoorbeeld in een onderzoek naar het rustpatroon van asielhonden. We hebben geen duidelijke hypothese over waarom dat zo is, maar het is wel interessant en is een aandachtsgebied voor toekomstig onderzoek.”

Welzijn in asiel

Alle onderzochte asielhonden zaten in hetzelfde asiel. Er zijn natuurlijk flinke verschillen tussen asielen, niet alleen binnen Nederland maar ook internationaal. In Nederland zitten honden meestal individueel, terwijl ze in andere landen vaak in groepen gehouden worden. “We weten dat een asiel geen stressloze omgeving is voor honden, ook al doen medewerkers hard hun best om het welzijn zo goed mogelijk te houden”, vertelt Van der Laan. “Ook al richt je een asiel zo optimaal mogelijk in, dan nog zijn er stressfactoren, zoals drukte van andere honden en het minder vaak naar buiten kunnen. En het belangrijkste: de hond is weg uit diens oude, vertrouwde situatie.”

Het asiel uit het onderzoek heeft een voorlopersrol in het verbeteren van het welzijn van honden: ze gebruiken bijvoorbeeld glazen wanden in plaats van tralies om geluidsoverlast voor de honden te verminderen. “Dat we zelfs in dit asiel een verhoogde hoeveelheid cortisol meten, doet vermoeden dat dit ook in andere asielen het geval zal zijn”, aldus Van Der Laan.

Wetenschappelijke publicatie

‘Evaluation of hair cortisol as an indicator of long‑term stress responses in dogs in an animal shelter and after subsequent adoption’.
Janneke Elisabeth van der Laan, Claudia Maureen Vinke & Saskia Stefanie Arndt. Scientific Reports, DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-022-09140-w