Coronavirus kan zich via lucht en omgeving verspreiden tot op enkele meters

Kan het coronavirus zich verspreiden via de lucht en via de omgeving van patiënten die besmet zijn met het coronavirus (SARS -CoV-2)? Dat blijkt inderdaad mogelijk, ontdekten onderzoekers van onder meer Universiteit Utrecht (IRAS) en UMC Utrecht op basis van grootschalig onderzoek in 28 Nederlandse verpleeghuizen. Het onderzoek verscheen onlangs in preprint.

Na bijna twee jaar pandemie weet iedereen dat het coronavirus zich kan verspreiden via direct contact en op korte afstand via grote druppels in de lucht. Maar hoe zit het met de verspreiding via kleine druppeltjes (aerosolen) die een grotere afstand kunnen afleggen? Daar was nog amper onderzoek naar gedaan. De resultaten uit een beperkt aantal buitenlandse studies spraken elkaar bovendien tegen. 

Utrechtse onderzoekers besloten dit te onderzoeken in een flink aantal Nederlandse verpleeghuizen. Het onderzoek werd gefinancierd door de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie ZonMw en maakt deel uit van het COCON-consortium – Control of COVID-19 in Hospitals. 

Samples uit keel en van droge oppervlakken 

“Het is ons gelukt om in Nederlandse verpleeghuizen het coronavirus (SARS-Cov-2) in de lucht te meten”, zegt Dick Heederik, hoogleraar One Health Risk Analysis en betrokken bij het onderzoek. De onderzoekers verzamelden luchtmonsters in de kamers van coronapatiënten tijdens uitbraken in Nederlandse verpleeghuizen. Ook namen ze keelmonsters en samples van droge oppervlakken in de omgeving van patiënten met COVID-19. Verder verzamelden de onderzoekers vier maanden lang luchtmonsters in gemeenschappelijke ruimtes in de verpleeghuizen. Op deze manier werden totaal 360 luchtmonsters en 319 oppervlaktemonsters geanalyseerd vanuit kamers van COVID-19-patiënten en gemeenschappelijke ruimtes.

"Het virus zat vrijwel niet in de allerkleinste deeltjes, dus het verspreidt zich maar tot op enkele meters"

“We vonden RNA van het virus in een hoog percentage van de lucht en omgevingsmetingen”, vertelt collega-onderzoeker Wietske Dohmen. “Dat hangt samen met de timing van het onderzoek. Infectie met het coronavirus heeft relatief recent daarvoor plaatsgevonden, dus dan zijn patiënten nog erg besmettelijk.” Opmerkelijk was dat de onderzoekers het virus vrijwel niet vonden in de allerkleinste deeltjes. “Daarmee is verspreiding op enkele meters maximaal waarschijnlijk, maar veel verder is beduidend minder waarschijnlijk”, concludeert Dohmen. 

Besmetting van omgeving

Het lukte de onderzoekers ook om het virus te kweken uit een luchtmonster. Dat maakt transmissie via de lucht waarschijnlijk. “We vonden SARS-CoV-2 regelmatig in de lucht en op oppervlakken in de onmiddellijke omgeving van COVID-19-patiënten die in een kamer zijn geïsoleerd”, vervolgt Dohmen. “Dat wijst op besmetting van de omgeving. De omgevingsbesmetting van SARS-CoV-2 en besmettelijke aerosolen bevestigen dat het coronavirus zich via de lucht tot op enkele meters kan verspreiden.”