Conceptuele kaarten illustreren diversiteit Europese waarden

Een unieke samenwerking tussen informaticus aan de Universiteit Utrecht Tamara Mchedlidze en sociologen van Tilburg University, heeft geresulteerd in European Values Maps: een interactieve website die wetenschappelijke data over sociale normen en waarden in Europa weergeeft op een compleet innovatieve manier. Mchedlidze: “Mijn doel is om te onderzoeken of deze conceptuele kaarten bijdragen aan een vermindering van polarisatie.”

Wat is jouw mening over gender(on)gelijkheid? Misschien zie je jezelf als een aanhanger van het egalitarisme, maar sta je ook achter economisch egalitarisme? Of het super-egalitarisme? Mocht je benieuwd zijn, neem dan een kijkje op de website European Value Maps, beantwoord een aantal vragen en zoek jezelf op de kaart. Je ziet direct welke meningen er in Europa zijn op het gebied van gender(on)gelijkheid en tot welke groep jij behoort.

Europese meningen en overtuigingen  

De kaart over gender(on)gelijkheid en nog eens drie andere, zijn gemaakt op basis van data uit de European Values Study (EVS). EVS is een grootschalige enquête onder leiding van Tilburg University, die sinds 1981 periodiek wordt herhaald. De studie geeft inzicht in de meningen en overtuigingen van Europeanen over onderwerpen zoals werk, het milieu of religie en ethiek. Verschillende academische disciplines gebruiken de data in hun onderzoek. Daarnaast verschijnt eens in de paar jaar de Atlas of European Values met een overzicht van de belangrijkste bevindingen. De data die zijn gebruikt om de kaarten te maken zijn dus niet nieuw.

Ik geloof dat dit Europeanen helpt om onderlinge verschillen en overeenkomsten te omarmen en niet uiteen te vallen in extreme, gepolariseerde groepen

Conceptuele kaarten

De manier waarop European Value Maps de data visualiseert is wél nieuw. Doorgaans gebruikt men staafdiagrammen, scatterplots en geografische kaarten om sociologische data te representeren. Het gaat dan vaak om de resultaten van één vraag uit de enquête. Conceptuele kaarten daarentegen, laten de resultaten zien van verschillende vragen tegelijkertijd en zo krijgt de gebruiker een indruk van algemene opvattingen. Ze laten zogenoemde 'opinion spaces' zien: alle mogelijke manieren waarop mensen de enquête konden invullen. Conceptuele kaarten lijken op geografische kaarten, maar er is geen sprake van landen. Een ‘land’ op een conceptuele kaart representeert een groep mensen met een vergelijkbare mening.

Verschillen omarmen

Het idee om conceptuele kaarten te gebruiken voor het zichtbaar maken van ‘opinion spaces’ komt van Tamara Mchedlidze en wetenschapsfilosoof Gregor Betz. Zij werkten eerder samen in een project waarin zij het debat over eetgewoontes visualiseerden. Dat project werd tentoongesteld in het Zentrum für Kunst und Medien in Karlsruhe. Isabel Floor, een voormalig bachelorstudent van Mchedlidze, bouwde het grootste gedeelte van de computercode voor de conceptuele kaarten.

Mchedlidze is onderzoeker aan de Universiteit Utrecht met een expertise op het gebied van datavisualisatie en algoritmes. Ze heeft een duidelijk doel voor ogen met de kaarten: “De kaarten geven gebruikers de kans om de diversiteit aan meningen te observeren en te bestuderen, zonder strikte landsgrenzen”, legt ze uit. “Ik geloof dat dit Europeanen helpt om onderlinge verschillen en overeenkomsten te omarmen en niet uiteen te vallen in extreme, gepolariseerde groepen. Dit in tegenstelling tot visualisaties die tegenwoordig vaak in de media worden gebruikt. Die dragen juist bij aan polarisatie.”

Vervolgonderzoek

Conceptuele kaarten worden vaker gebruikt, maar tot dusver niet toegepast op sociologische enquêtes. Mchedlidze gaat binnenkort onderzoeken of de kaarten inderdaad bijdragen aan een vermindering van polarisatie, omdat ze bewustwording creëren van de verscheidenheid aan meningen over sociale onderwerpen. En of ze überhaupt nuttig zijn om het algemene publiek inzicht te geven in sociologische data.