Circulariteit nog geen prioriteit voor de energiesector, plastic verpakkingssector of bij woningbouw
Zijn we op weg naar een circulaire economie in 2050, met volledig hernieuwbare circulaire energietechnologie, plastic verpakkingen en woningen? De Universiteit Utrecht onderzoekt dit samen met het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), TNO, TU Delft, Universiteit Leiden, RIVM en Rijkswaterstaat. Ondanks een toename in circulaire bedrijven en initiatieven, onthult onderzoek van de Universiteit Utrecht dat de circulaire transitie wordt tegengehouden door andere grote maatschappelijke uitdagingen, zoals de energietransitie, de woningcrisis en geopolitieke conflicten die verband houden met toeleveringsketens.
Een serie rapporten van het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling van de Universiteit Utrecht richtte zich op de transitie naar circulariteit in de plastic verpakkingssector, de woningbouwsector en verschillende hernieuwbare energietechnologieën, zoals windturbines, zonnepanelen en autobatterijen. Deze rapporten maken deel uit van een bredere set onderzoeken die deze week zijn uitgebracht en die zullen bijdragen aan het PBL Integraal Circulair Economie Rapport (ICER), dat in 2025 zal worden gepubliceerd. Dit rapport zal bedrijven en beleidsmakers hulpmiddelen bieden om de transitie naar een circulaire economie te versnellen.
Onderzoekers Sanne Bours, Remi Elzinga, Robert Harmsen en Simona Negro voerden hun analyses uit op basis van het Mission-specific Innovation System (MIS) raamwerk, gericht op de vier circulaire strategieën: narrowing the loop, slowing the loop, closing the loop en substitutie.
Hernieuwbare energietechnologieën
Hoewel hernieuwbare energietechnologieën zich snel hebben ontwikkeld, kampt de sector met problemen rond productie en afvalbeheer. Remi Elzinga, in samenwerking met onderzoekers van TU Delft en CML Universiteit Leiden, benadrukt de uitdagingen van de "race om de grootste windturbine te bouwen." Hoewel grotere turbines efficiënter en winstgevender zijn, heeft de toeleveringsketen moeite om het tempo bij te houden, wat leidt tot onvoldoende of verouderde productie- en installatiecapaciteiten, en een groeiend afvalprobleem. "Circulariteit in termen van hergebruik en recycling is niet de focus van de sector," merkt Elzinga op.
Een vergelijkbaar patroon is waarneembaar bij zonnepanelen. Door de snelle toename van de geïnstalleerde capaciteit zijn Europese actoren sterk afhankelijk geworden van Chinese leveranciers voor zowel panelen als grondstoffen. De Europese Unie werkt aan het verminderen van deze afhankelijkheid en ziet circulaire strategieën—zoals het verlengen van de productlevensduur en het verbeteren van materiaalrecycling—als sleutel tot het bereiken van dit doel. “In Nederland is er behoefte aan het stimuleren van innovaties in recyclingtechnologie, circulair ontwerp en verlengd productgebruik om de transitie naar een hernieuwbare energiesector te ondersteunen.”
Plastic verpakkingen
De plastic verpakkingssector blijft sterk afhankelijk van op fossiele brandstoffen gebaseerde materialen, en de productie blijft toenemen. Onderzoek door Sanne Bours, in samenwerking met RIVM, Rijkswaterstaat en TNO, onthult dat hoewel de focus van de sector ligt op recycling—gedreven door de Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV) regelgeving—slechts een klein percentage van het gerecyclede materiaal wordt gebruikt in nieuwe verpakkingen. Bovendien ontbreken prikkels voor hergebruik en vermindering. “Wij pleiten voor coherente nationale en internationale doelstellingen om de transitie naar circulaire plastic verpakkingen te versnellen, samen met duidelijke beoordelingskaders voor de toepassing van biobased plastics en chemische recycling,” zegt Bours.
De woningbouwsector
De woningbouwsector staat voor meerdere uitdagingen, waaronder een tekort aan woningen, de warmtetransitie en de instroom van niet-duurzame bouwmaterialen. Onderzoek door Sanne Bours en Robert Harmsen toont aan dat circulariteit in deze sector nog relatief nieuw is en vaak ondergeschikt is aan andere prioriteiten zoals de warmtetransitie. Bovendien vormen de hogere kosten van circulaire materialen een belemmering voor hun adoptie. “We moeten circulariteit beter integreren met andere maatschappelijke doelen en aanbestedingsprocessen om de transitie te versnellen,” zegt Harmsen.
Doe mee aan de discussie
De rapporten onderstrepen de noodzaak van sterkere beleidsinspanningen om de circulaire economie vooruit te helpen, vooral gezien het verwachte grondstoffengebruik in de komende jaren. Op 9 september 2024 organiseert het PBL een symposium om deze inzichten te bespreken en volgende stappen te verkennen voor politiek, beleid en bedrijfsleven. Meld u hier aan voor het evenement.