Brede welvaart neemt toe, maar regionale verschillen zijn gegroeid

Onderzoek naar brede welvaart door Universiteit Utrecht en RaboResearch

Winkelend publiek op de Steenweg in Utrecht © iStockphoto.com/funky-data
Winkelend publiek op de Steenweg in Utrecht. © iStockphoto.com/funky-data

Welvaart is veel meer dan wat we met elkaar verdienen, consumeren en produceren, zagen onderzoekers van de Universiteit Utrecht. Zij ontwikkelden daarom een bredere methode om de welvaart van mensen te meten: de Brede Welvaartsindicator (BWI). Samen met onderzoekers van RaboResearch peilen zij sinds 2016 ieder jaar hoe Nederland ervoor staat. Dit jaar zien ze een lichte stijging van dat BWI, maar de regionale verschillen zijn sinds 2013 toegenomen.

Meer factoren dan economische groei van invloed op welvaart

Om te bepalen hoe het met de welvaart van Nederlanders is gesteld, werd jarenlang vooral gekeken naar de omvang van de economie, gemeten met het bruto binnenlands product (bbp). De BWI-onderzoekers kijken om de welvaart te meten naar elf dimensies.

Zo nemen zij ook de veiligheid van mensen mee in hun onderzoek, net als milieu, gezondheid, subjectief welzijn, balans tussen werk en privé, wonen, onderwijs, materiële welvaart, maatschappelijke betrokkenheid, sociale relaties en banen. Onderzoeker Auke Rijpma: “Maatstaven zoals het bbp of koopkracht kunnen vele van deze aspecten niet goed meenemen, terwijl wij weten dat mensen ze belangrijk vinden.”

Zorgwekkende achteruitgang in opleidingsniveau 

Wat blijkt? De brede welvaart in Nederland is in 2023 gestegen, ondanks een lichte daling van het bruto binnenlands product (bbp) per inwoner. Maatschappelijke betrokkenheid (vrijwilligerswerk en vertrouwen in anderen) en milieukwaliteit (met name lagere fijnstofuitstoot) verbeterden, maar persoonlijke ontwikkeling (opleidingsniveau) en woontevredenheid verslechterden.

De problematische ontwikkeling van de huizenmarkt leidt in grote steden tot een lagere woontevredenheid.

“De brede welvaart was in 2023 eindelijk weer op het niveau van 2019,” licht onderzoeker Erik Stam toe. “In tegenstelling tot wat het publieke debat doet vermoeden, tonen de cijfers een verbetering van het sociale weefsel en milieu, maar ook een zorgwekkende achteruitgang in opleidingsniveau en woontevredenheid.” Er zijn wel regionale verschillen, en die verschillen nemen bovendien toe.

Hogere brede welvaart in gebieden met voorzieningen en werk dichtbij

In het rapport van RaboResearch is te lezen dat in de delen van het land waar de brede welvaart hoog is, een combinatie is te vinden van een prettig leefklimaat, de nabijheid van voorzieningen en werk. In vergelijking met het gemiddelde in Nederland zijn mensen in deze regio’s gelukkiger, meer maatschappelijk betrokken, veiliger en tevredener met hun huis. 

Onderzoeker Floris Jan Sander van RaboResearch: “De brede welvaart is het hoogst vanaf het gebied rondom Groot-Amsterdam en strekt zich oostwaarts via Utrecht en Gelderland uit naar Twente, en noordwaarts tot en met Friesland. In grootstedelijke gebieden blijft de brede welvaart achter. In Agglomeratie Den Haag, Groot-Rijnmond en Groot-Amsterdam is de brede welvaart lager.”

Aan de randen van Nederland blijft brede welvaart achter

Volgens Erik Stam is deze lagere brede welvaart vooral te wijten aan lagere scores op de dimensie huisvesting en – in mindere mate – op de dimensie veiligheid.

“Steden zijn motoren van de economie, maar ook concentraties van criminaliteit en vervuiling. Meest concreet is de problematische ontwikkeling van de huizenmarkt, met toenemende krapte en steeds hogere prijzen. Dat leidt met name in de grote steden tot een lagere woontevredenheid. Daarnaast zien we dat ook aan de randen van Nederland, zoals in Zuid-Limburg en Delfzijl en omgeving, de brede welvaart achterblijft.”

Meer weten over brede welvaart

Strategisch thema Instituties voor Open Samenlevingen publiceert sinds 2016 de Brede Welvaartsindicator (BWI), in samenwerking met RaboResearch. Het BWI-team bestaat uit onderzoekers van vijf faculteiten. Hier vind je meer informatie over brede welvaart en alles wat er rondom dit onderwerp wordt georganiseerd.