Breakthrough Prize in Fundamental Physics voor Gerard ’t Hooft

Emeritus-hoogleraar Theoretische Fysica aan de Universiteit Utrecht en Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft heeft de Breakthrough Prize in Fundamental Physics ontvangen voor zijn fundamentele inzichten in ijktheorieën en het standaardmodel. De Breakthrough Prizes staan bekend als de ‘Oscars van de wetenschap’ en gaan ieder jaar naar 's werelds beste wetenschappers. Laureaten krijgen ieder 3 miljoen dollar om vrij te besteden. De prijzen werden vannacht uitgereikt tijdens een gala in Los Angeles in het bijzijn van grote namen uit de wetenschap en de entertainment- en techindustrie.

“Gerard ’t Hooft is een van 's werelds meest vooraanstaande theoretische natuurkundigen”, aldus het persbericht dat de organisatie achter de prijzen publiceerde. “In het begin van de jaren ’70 leverde hij cruciale bijdragen aan de fundamenten van wat later bekend zou worden als het standaardmodel van de deeltjesfysica.”

Voor zijn werk ontving ’t Hooft al talloze prijzen en onderscheidingen. Zijn proefschrift maakte hem in één klap beroemd en in 1999 ontving hij voor dit werk de Nobelprijs voor Natuurkunde, die hij deelde met de in 2021 overleden Martinus (Tini) Veltman.

Wapenfeiten

’t Hooft bewees onder meer dat Yang-Mills-theorieën, het concept dat de basis vormt van theorieën over de zwakke en sterke kernkrachten, zinvol zijn als je ze kwantummechanisch behandeld.

Een ander belangrijk wapenfeit zijn de verschillende cruciale bijdragen die ’t Hooft leverde aan het begrip van de theorie die de sterke kernkracht beschrijft. Deze kracht bindt protonen en neutronen aan elkaar én zorgt ervoor dat quarks bijeen worden gehouden. Zo ontwikkelde hij nieuwe wiskundige hulpmiddelen voor het bestuderen van quarks die sterk op elkaar inwerken én introduceerde hij een nieuwe manier om de sterke kernkracht te bestuderen: door zich voor te stellen dat hier veel meer soorten quarks en gluonen bij betrokken zijn dan in werkelijkheid het geval is.

Binding met Utrecht

Het overgrote deel van de carrière van Gerard ’t Hooft heeft zich afgespeeld aan de Universiteit Utrecht. Hij begon als student in de Utrechtse collegebanken, promoveerde in 1972 in het Academiegebouw en werd in 1977 benoemd tot hoogleraar aan het Utrechtse Instituut voor Theoretische Fysica. Hier begeleidde hij onder meer de promotie van Robbert Dijkgraaf. ’t Hooft bleef tot aan zijn emeritaat werkzaam aan het instituut en is nog altijd nauw betrokken.

Breakthrough Prizes

De Breakthough Prizes worden uitgereikt sinds 2013 en zijn opgericht door Sergey Brin (Google), Priscilla Chan en Mark Zuckerberg (Facebook) en ondernemers Julia en Yuri Milner en Anne Wojcicki. Winnaars worden gekozen door selectiecommissies bestaande uit laureaten. Naast de fundamentele natuurkunde is er een Breakthrough Prize op zowel het gebied van de wiskunde als de life sciences én zijn er diverse prijzen voor beginnende (vrouwelijke) onderzoekers.

Meer weten over Gerard ’t Hooft? In 2023 verscheen de biografie Maar dat kan ik. Het boek is geschreven door Martijn van Calmthout, alumnus van de Universiteit Utrecht.