Bonobo’s en chimpansees gebruiken ook seks om sociale spanningen te verminderen

Net als wij hebben onze naaste levende verwanten niet alleen seks om zich voort te planten. Een studie van een team van onderzoekers, waaronder de Utrechtse gedragsbioloog Edwin van Leeuwen en de vorig jaar overleden Frans de Waal, toont aan dat zowel bonobo’s als chimpansees seks gebruiken om spanningen te verminderen en sociale banden te versterken. Deze bevindingen ondersteunen het idee dat seks al voor sociale doeleinden werd gebruikt door de laatste gemeenschappelijke voorouder van mensen, bonobo's en chimpansees, meer dan zes miljoen jaar geleden.

Bonobo’s staan erom bekend seks te gebruiken om conflicten op te lossen en sociale banden te versterken. Bij chimpansees, die vaak als agressiever worden gezien, is er minder bekend over de rol van seks. Daarom besloot het onderzoeksteam het seksuele gedrag van beide soorten direct met elkaar te vergelijken.

Stressvolle momenten

Het onderzoek vond plaats in twee Afrikaanse opvangcentra voor mensapen: Lola ya Bonobo Sanctuary in de Democratische Republiek Congo en Chimfunshi Wildlife Orphanage Trust in Zambia. In totaal werden 53 bonobo's en 75 chimpansees meer dan 1400 uren geobserveerd, verspreid over zeven maanden in 2019.

De onderzoekers observeerden seksueel contact tijdens twee stressvolle momenten: na spontane ruzies en voorafgaand aan het voeden. De onderzoekers bekeken beide apensoorten in een vergelijkbare omgeving om zo vast te kunnen stellen of het gebruik van seks om sociale spanningen op te lossen een eigenschap is die de twee apensoorten delen.

Overeenkomsten en verschillen

Voorafgaand aan het voeden veroorzaken concurrentie en machtsverschillen vaak onenigheid bij apen. Op die momenten bleken bonobo’s en chimpansees seks op vergelijkbare manieren te gebruikten om spanningen te verminderen en sociale banden te versterken. Maar terwijl bonobo’s na ruzies ook vaak seks hadden om sociale relaties te herstellen, vertoonden chimpansees in zulke situaties eerder andere sociale gedragingen om troost te bieden en relaties te herstellen.

Chimpansees lijken effectiever in het oplossen van conflicten, terwijl bonobo's vaak snelle seksuele ontmoetingen aangaan, die slechts korte stress-verlichtende effecten lijken te hebben.

Hoofdonderzoeker Jake Brooker, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Durham en de Universiteit Utrecht: “Van chimpansees is bekend dat ze een breder repertoire aan geruststellende gedragingen hebben, waaronder het zoenen van het lichaam. Maar genitale seks vormde nog steeds een aanzienlijk deel van hoe ze zich met elkaar verzoenden en hoe ze met hun stress omgingen.”

Tegelijkertijd roept het waargenomen verschil tussen bonobo's en chimpansees volgens Van Leeuwen inspiratie op voor toekomstig onderzoek. Van Leeuwen: "Chimpansees lijken effectiever in het oplossen van conflicten, terwijl bonobo's vaak snelle seksuele ontmoetingen aangaan, die slechts korte stress-verlichtende effecten lijken te hebben."

Aangeleerd gedrag

Bij zowel de bonobo's als de chimpansees bleek leeftijd geen invloed te hebben op het gebruik van seks na ruzies. Maar voorafgaand aan het voeden bleken het vooral de oudere apen te zijn die de seks initieerden. Dit wijst erop dat dit gedrag mogelijk aangeleerd is en in de loop der tijd wordt doorgegeven.

De onderzoekers zagen ook dat vrouwelijke bonobo’s en mannelijke chimpansees vaker het initiatief namen voor seks voorafgaand aan het voeden, maar dat seks bij beide soorten in zowel hetero- als homoseksuele combinaties voorkwam.

Geërfd

De bevindingen werpen nieuw licht op de evolutie van seks voor sociale redenen bij de mens. Brooker: "Het feit dat beide soorten seks op deze manier gebruiken, biedt een fascinerend inzicht in het verleden. Het ondersteunt het idee dat het gebruik van seks voor sociale redenen iets is dat zowel mensen, bonobo's als chimpansees hebben geërfd van onze gemeenschappelijke voorouder."